بزرگنمايي:

مازندران آنلاین - ساری - کاهش بارندگی و روان آب های رودخانه های دائمی و همچنین کم شدن ذخایر آبی پشت سدها و آببندان های مازندران سبب شد تا شرکت آب منطقه ای نوبت بندی منابع آبی استان را امسال یک ماه زودتر شروع کرده و جهادکشاورزی نیز اخطار کم آبی صادر کند.
به گزارش خبرنگار ایرنا ، آمار کاهش بارندگی و روان آب های رودخانه ها و خالی ماندن قابل توجه ظرفیت سدها و آب بندان های مازندران به معنای در پیش بودن سالی سخت برای کشاورزی بویژه برنجکاری در این استان است.
مازندران 460 هزار هکتار زمین کشاورزی دارد و سالانه حدود هفت میلیون تن انواع محصول از آنها برداشت می شود تا امنیت غذائی کشور تضمین شود .
230 هزار هکتار از زمین های کشاورزی مازندران ، شالیزاری است ، زمین هائی که سالانه بیش از یک میلیون تن برنج سفید از آنها برداشت و 42 درصد از نیاز کشور به این محصول راهبردی تامین می شود.
روند کشت برنج در مازندران به طور معمول از اواسط اسفند هر سال با خیساندن بذر و خزانه گیری آغاز می شود و با انجام نشاء از اواسط فروردین ، از نیمه دوم تیرماه به مرحله برداشت می رسد.
بر اساس اعلام سازمان جهاد کشاورزی مازندران هم اکنون حدود 70درصد اراضی شالیزاری استان شخم و شیار ، 30 درصد آب تخت شده است و شالیکاران آماده خزانه گیری شده اند.
** کاهش روان آب های رودخانه های مهم دائمی مازندران
بر اساس آمار اعلام شده از سوی شرکت آب منطقه ای مازندران ، میانگین حجم روان آب هفت رودخانه دائمی و مهم استان که 70 درصد آب کشاورزی این خطه را تامین می کنند ، در سال آبی جاری ( مهر تا اسفند ) نسبت به دوره شاخص 50 ساله با کاهش 46تا 75درصدی مواجه بوده است .
بنا بر این گزارش ، در حال حاضر حجم روان آب های رودخانه های نکا رود منفی 53 درصد ، تجن منفی 75 ، تلار منفی 62 ، بابل رود منفی 46 ، چالوس منفی 29 و چشمه کیله تنکابن منفی 31 درصد نسبت به دوره شاخص است.
در همین حال ، گزارش 6 ماهه سال آبی از روان آب رودخانه " هراز " به عنوان مهم ترین رودخانه مازندران که سالانه یک میلیارد متر مکعب روان آب را در خود عبور می دهد ، با منفی 2 درصد نسبت به شاخص 50 ساله مواجه است.
حوزه آبریز هراز حدود نیمی از 230 هزار هکتار زمین شالیزاری استان مازندران را تحت پوشش آبیاری رودخانه ای قرار می دهد.
هر چند بر اساس آمار شرکت آب منطقه ای مازندران ؛ در حال حاضر کمتر از 10 درصد آب های سطحی استان قابلیت تنظیم و مهار دارد ، اما به دلیل کاهش بارندگی و روان آب های رودخانه ها ، ذخیره آب پشت سدهای استان نیز حدود 48 درصد کمتر از سال گذشته است.
بر اساس اعلام این شرکت ، هم اکنون حدود 50 میلیون متر مکعب از ظرفیت 162 میلیون مترمکعبی سد شهید رجایی ساری آب دارد که از این میزان 22 میلیون متر مکعب برای پایداری سد قابل برداشت نیست.
همچنین ذخیره آب پشت سد البرز نیز به 95 میلیون متر مکعب رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 30 میلیون متر مکعب کمتر است.
میزان ظرفیت آبگیری سد البرز مازندران حدود 142 میلیون متر مکعب است.
مازندران دارای 2 سد بزرگ شهید رجایی و البرز و هشت سد کوچک با ظرفیت 325 میلیون متر مکعب است.
** کاهش 40 درصدی ذخیره آب در آب بندان های مازندران
استان مازندران بیش از 800 قطعه آببندان با ظرفیت حدود 370 میلیون متر مکعب دارد که نقش مهمی در تامین آب زمین های کشاورزی و پرورش ماهی دارد.
بر اساس اعلام شرکت آب منطقه ای مازندران ، اکنون ظرفیت حدود 70درصد آب بندان های استان با مشارکت و همکاری جدی کشاورزان از طریق آب رودخانه ها و هرز آب ناشی از بارندگی و پمپاژ به آب بندان ها پر شده است که نسبت به سال قبل 10 درصد کمتر است.
آب بندان در واقع یک استخر ذخیره خاکی و بسیار بزرگ است که از گود کردن و خاکبرداری یک محدوده و ریختن و کوبیدن و ایجاد دیواره خاکی دور این محدوده به وجود می آید به نوعی می توان گفت که این سازه مختص استان های شمالی کشور است و مازندرانی ها آن را "اندون " می نامند.
هر آب بندان به صورت سنتی آب مورد نیاز شالیزارهای چندین روستا را تامین می کند و کاهش ذخایر آبی این سازه های سنتی در حال حاضر با توجه به کمبود سد به معنای مخاطره پذیری کشت برنج در بسیاری از مناطق مازندران است .
** نفیر خشکسالی
اگر چه نوبت بندی آب منابع کشاورزی در مازندران یک شیوه مرسوم و سنتی است که علاوه آب ذخیره شده در داخل آب بندان ها ، آب رودخانه ها و جوی های جاری در اقصی نقاط استان را هم شامل می شود ، ولی به طور معمول این کار از اواخر فروردین با زیر کشت رفتن شالیزارها آغاز می شد.
فراوانی آب رودخانه ها و بارندگی مناسب در گذشته سبب می شد تا شالیکاران مازندرانی بخشی از کشت و کار برنج را در ماه اسفند و فروردین بدون نیاز به نوبت بندی انجام دهند ولی کاهش بارندگی و خالی ماندن ظرفیت های موجود ذخیره سازی پشت سدها و آب بندان ها که به معنای سرعت گرفتن روند خشکسالی در استان است ، سبب شده است تا امسال این کار زودهنگام در دستور کار قرار گیرد.
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه نوبت بندی آب روان آب های رودخانه ها ، پشت سدها و آببندان ها امسال یک ماه زودتر از سال پیش آغاز شده است ، گفت : کم آبی برای فعالیت های کشاورزی بسیار جدی است.
ابراهیم یخکشی افزود : نوبت بندی بر اساس وسعت دشت های کشاورزی و حق آبه به صورت صحیح انجام می شود تا کمترین آسیب از ناحیه بارش کم و ذخیره سازی ناکامل متوجه کشاورزان شود.
وی گفت : با توجه به کاهش جدی روان آب های هفت رودخانه مهم کشاورزی استان و آبگیری اندک سدها ،کشاورزان از هم اکنون باید با شرکت همکاری همه جانبه در مدیریت مصرف آب داشته باشند.
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران وضعیت کم آبی از جمله کاهش قابل توجه روان آب و ذخیره سازی پشت سدها را جدی توصیف کرد و افزود : بر اساس برآوردی که از میزان آورد رودخانه تجن داریم ، حداکثر آبی که در فصل زراعی جاری در سد شهید رجایی ذخیره شده کمتر از 50 میلیون متر مکعب است که از این رقم 22 میلیون متر مکعب آن غیرقابل برداشت است.
وی با بیان اینکه وضعیت روان آب های رودخانه های شرق مازندران از جمله تجن و نکا رود وخیم تر از دیگر رودخانه هاست ،ادامه داد : کشاورزان باید به توصیه جهاد کشاورزی مبنی بر عدم کشت برنج در برخی از مناطق و کشت ارقام زودرس توجه کنند.
مازندران 120 رودخانه اصلی و فرعی به طول هفت هزار کیلومتر دارد و حدود 460 هزار هکتار از زمین های کشاورزی و باغی استان به روش های مختلف از جمله ایجاد سردهنه با آب این رودخانه ها آبیاری می شود.
مهم ترین روش آبیاری زمین های کشاورزی ، بویژه اراضی شالیزاری مازندران از طریق سردهنه های رودخانه هاست .
**ذوب شدن زودهنگام برف در ارتفاعات البرز
مدیر عامل آب منطقه ای مازندران همچنین با بیان اینکه روان آب رودخانه هراز در 6 ماهه گذشته نسبت به دوره شاخص 50 ساله کاهش 2 درصدی دارد ، گفت : اگر این شاخص نسبت به دیگر رودخانه ها مطلوب تر است به خاطر ذوب شدن زودهنگام برف ها در ارتفاعات البرز است.
وی با بیان اینکه رودخانه هراز سالانه با یک میلیارد متر مکعب ، بیشترین روان آب رودخانه ای استان را دارد ، افزود : نیمی از زمین های شالیزاری استان در حوزه آبریز هراز واقع است که ذوب شدن زودهنگام برف و جریان آب در این رودخانه ، نشان دهنده روز های سخت کم آبی و حتی بی آبی رودخانه ها در تابستان آینده است.
حدود 110 هزار هکتار از زمین های شالیزاری مازندران در منطقه دشت هراز شامل شهرستان های آمل ، بابل ، محمودآباد ، فریدونکنار و بابلسر واقع است که اگر سد در حال ساخت هراز به بهره برداری برسد ظرفیت مهار آب سطحی استان از حدود 11درصد فعلی به 24درصد افزایش می یابد.
سد مخزنی هراز آمل از نوع خاکی با هسته رسی به ارتفاع 150 متر و 373 متر طول تاج سد به ظرفیت نهایی 650میلیون مترمکعب بر روی رودخانه هراز درحال ساخت است و عملیات خاک ریزی این سد نیز در حال انجام است.
** مشکلات تنوع منابع آبی
مدیر عامل آب منطقه ای مازندران با اشاره به تنوع مسائل منابع آبی استان ، اظهار داشت : وجود حدود 340 کیلومتر ساحل دریای خزر ، 700کیلو متر رودخانه ، هزاران کیلومتر انهار سنتی و مدرن، تالاب‌ها، دریاچه ها، 800 قطعه آب بندان و بیش از 100 هزار حلقه چاه، مدیریت منابع آبی را در استان بسیار سخت و پیچیده کرده است.
وی افزود : امسال در چنین شرائطی برای خدمت رسانی و پاسخگویی کار مضاعف و سختی را بر عهده داریم و از سویی شاخص های آب در این استان چه در بخش تنظیم و مهار آب و چه در بخش شبکه های آبیاری و زهکشی از یک عقب ماندگی تاریخی برخوردار است .
یخکشی با بیان اینکه 70 درصد از منابع آب استان مازندران از بخش آب سطحی تامین می شود ، اما 10 درصد آن قابلیت تنظیم و مهار است، ادامه داد : با وضعیت تغییر اقلیم و کم آبی مشکلات عدیده ای به مدیریت آب تحمیل می شود.
** وظیفه سنگین گشت های نظارتی آب
مدیر عامل آب منطقه ای مازندران گفت که به منظور حفاظت از منابع و مجاری آبی ، امسال گشت های نظارتی انجام می شود.
وی افزود : تعداد گروه‌های در نظر گرفته شده برای این امر مهم بیش از 50 گروه سه نفره است که مردم در صورت مشاهده تخلف می توانند جهت همکاری مراتب را به گروه های گشت و بازرسی اعلام کنند.
یخکشی یکی از مشکلات مدیریت آب کشاورزی در مازندران را حفر چاه غیرمجاز و اضافه برداشت از سوی کشاورزان دانست و تاکید کرد : همسو با کمبود منابع آبی تا کنون چندین کارگاه آموزشی اهمیت مصرف و مدیریت آب در بخش کشاورزی در مناطق مختلف استان بویژه در شرقی استان برگزار شده است.
وی وضعیت آب زیرزمینی دشت نکا، بهشهر و گلوگاه به عنوان یکی از دشت های ممنوعه و بحرانی کشور را نگران کننده توصیف کرد و افزود : بررسی ها نشان می دهد که وضعیت سفره های آب زیر زمینی مناطق شرقی استان مازندران بویژه در دشت بهشهر حدود یک و نیم متر افت پیدا کرده است.
او ادامه داد : بر اساس برآورد ، 2 میلیارد متر مکعب آب زیر زمینی در آبخوان های استان مازندران وجود داشت که امسال 51 میلیون متر مکعب نسبت به سال قبل افت نشان می دهد.
وی تاکید کرد که برای جلوگیری از حفر چاه غیرمجاز و دخل و تصرف در بستر رودخانه و همچنین جلوگیری از برداشت غیرمجاز شن و ماسه در تمام امورات منابع آب در شهرهای استان " گشت‌های نظارتی" فعال شده است.
حجم بارندگی سالانه در مازندران 15 میلیارد متر مکعب برآورد می شود که حدود 9 میلیارد متر مکعب آن طبق آمارهای رسمی شرکت آب منطقه ای و هواشناسی تبخیر می شود و تنها حدود 6 نیلیارد متر مکعب آن در دسترس قرار می گیرد که از این میزان چهار میلیارد متر مکعب آب های سطحی است.
** صدور اخطار کم آبی جهاد کشاورزی مازندران
جهاد کشاورزی مازندران نیز هفته پیش در آستانه آماده ‌شدن شالیکاران استان برای کشت برنج ، اخطار کرده بود که با توجه به کاهش بارندگی و کم شدن ذخایر آبی پشت سدها و تالاب‌ها از کشت ارقام پرمحصول برنج خودداری کنند.
رئیس سازمان جهادکشاورزی مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : با توجه به کاهش بارندگی و در نتیجه کم شدن ذخیره آب پشت سدها و آب‌بندان‌ها، نگرانی ما برای کشت شالی در مناطق مختلف استان جدی است.
دلاور حیدرپور افزود: جهادکشاورزی در شهرستان‌های استان به‌صورت میدانی و با همکاری کارشناسان آب منطقه‌ای، منابع آبی سطحی، زیر زمینی، رودخانه‌ها و چشمه‌ها را بررسی کرده‌اند و مشخص شده است که خشکسالی و کم آبی در شرق مازندران جدی است.
وی افزود: توصیه جدی ما به شالیکاران در شهرستان‌های ساری، میاندرود، بهشهر، گلوگاه و بخشی از شهرستان‌های جویبار و سیمرغ این است که از کشت ارقام پرمحصول شالی پرهیز کنند.
رئیس سازمان جهادکشاورزی مازندران گفت : از نظر ما علاوه بر توصیه به عدم‌کشت ارقام پرمحصول در مناطق شرقی استان، تأکید داریم که در بعضی مناطق اصلا برنج کشت نشود.
وی افزود : توصیه ما به شالیکاران برخی از مناطق شرق مازندران این است که از کاشت برنج دست برداشته و به کشت دانه‌های روغنی کلزا و کنجد و یا کشت علوفه‌ای روی آورند.
خبرنگار : سیدرضا هاشمی کروئی
6990/1654