بزرگنمايي:

پیام مازند - نوشهر - برج و باروهای قلعه نظامی مارکوه در " کتالم " شهرستان رامسر که در گذشته های دور در برابر هجوم بیگانگان ایستادگی می کرد ، امروز استوار و پا بر جا پذیرای مسافران و گردشگران است.
  از دیر باز میل و رغبت انسان برای فرار از پستی و قرار گرفتن در ارتفاع و از طرف دیگر حس قدرت و امنیتی که نقاط مرتفع درذهنش ایجاد می کرد ، آنان را به سمت ساخت دژها و قلعه ها در نقاط مرتفع سوق می داد . این میل از گذشته تاکنون با انسان بوده ، اگر چه امروزه خود را در ساخت برج ها و آسمان خراش ها نشان می دهد.
قلعه یا دژ شامل مجموعه ای از بناها با برج ها و باروهای مستحکمی است که در گذشته در مرتفع ترین نقطه اطراف شهر ساخته می شد . یکی از مهم ترین دلایل ساخت این قلعه ها در نقاط مرتفع علاوه بر تسلط کامل مدافعان بر مهاجمان ، شیب های تند تپه ها یا کوه ها بود که امکان دسترسی دشمن به قلعه را دشوار می کرد.
قلعه تاریخی مارکوه هم در ارتفاع 500 متری از سطح دریا و بر فراز کوهی با همین نام قرار دارد ، قلعه ای که با وسعت دید و چشم انداز 360 درجه ای ، گردشگران را به تماشای پهنه وسیعی از دریا ، کوه و جلگه و جشنواره ای از رنگ ها در طبیعت دعوت می کند.
شهرستان رامسر از نظر تاریخی علاوه بر مجموعه موزه ای و کاخ مرمر در دوران پهلوی ، میراث های تاریخی دیگری هم دارد که نمونه بارز آن قلعه مارکوه در 6 کیلومتری شرق شهر رامسر و سه کیلومتری ساحل دریا در شهرکتالم است.
برای رسیدن به این مکان تاریخی و صعود به قله مارکوه باید از 320 پله ای که در ضلع جنوبی آن و در روستای " طلارسر " قرار گرفته، استفاده کرد. ارتفاع کم پله های مارپیچ بتنی و عبور از میان انبوه درختان با پوشش گیاهی زیبا و بوته های شمشاد جنگلی و گل سنگ ها ، پله نوردی را لذت بخش می کند.
پس از پیمودن اندکی از این مسیر ، علاوه بر نمایان شدن منظره چشم نواز دژ و باروی سنگی قلعه ، منظره شهر ، دریا و زمین های سبز شالیکاری کتالم و رامسر خستگی مسیر را از تن به در و لذت پله نوردی را دلچسب تر می کند.
* وجه تسمیه نام این قلعه
در مورد نام قلعه مارکوه ، نظرهای گوناگونی وجود دارد ؛ عده ای وجود مار در این کوه را علت نامگذاری آن می دانند . البته با توجه به این که در گویش محلی استفاده از کلمه فارسی "مار" رایج نبوده، احتمال درست بودن این وجه تسمیه بسیار کم است.
عده ای دیگر از محققان هم انتخاب نام قلعه مارکوه را مربوط به آیین مهرپرستی پیش از اسلام می دانند و معتقدند کلمه مار در اینجا همان مادر به گویش محلی است و با توجه به این که بسیاری از کلمات امروزی در گویش محلی ریشه در کلمات آیین مهرپرستی دارد، می توان گفت که در اینجا هم مار به معنی مادر اشاره به مهر یا میترا دارد. این محققان نتیجه می گیرند که احتمالا این کوه از جایگاه مقدسی هم در میان مردمان آن دوران برخوردار بود.
** قدمت قلعه مارکوه
یک باستان شناس در خصوص قلعه مارکوه کتالم رامسر گفت : بر اساس آنچه که در کاوش های بهار سال 82 از این قلعه به دست آمد مانند ابزار یراق اسب ها ، پیکان ها ، نیزه ها و غیره ، این قلعه کاملا کاربرد نظامی داشته است.
بابک ناصری که یکی از اعضای تیم کاوش در همان سال بود ، افزود : این قلعه به عنوان یک دژ استراتژیک منطقه در دوره اسلامی و قرون سوم ، ششم و هفتم هجری قمری شناخته می شد.
وی با بیان اینکه نظرات متفاوتی در مورد قدمت این بنا وجود دارد ، توضیح داد : مصالح به کار رفته در این بنا متشکل از سنگ های رودخانه ای ، آهک و ملات ساروج است که برخی معتقد بودند این سازه متعلق به دوره ساسانی و قبل از اسلام است ، ولی با نمونه های آجری که در این کاوش ها به دست آمد و پس از بررسی متخصصین پژوهشکده باستانشناسی کشور ، قدمت این بنا به دوران اسلامی بر می گردد.
این کارشناس باستانشناسی گفت : مساحت قلعه مارکوه حدود 600 متر مربع است . وضع داخلی قلعه مارکوه از لحاظ وسعت به نحوی است که گنجایش صد سرباز را دارد و این تعداد به راحتی می توانستند در آن سکنی گزینند.
ناصری افزود : از بالای این بنا براحتی می توان از شمال تا دریا، از شرق تا تنکابن، از غرب تا رامسر و از جنوب نیز کوههای البرز را تحت نظر داشت.
** قلعه مارکوه ، بام کتالم ساداتشهر
یکی از گردشگران قلعه مارکوه که برای اولین بار از این مکان تاریخی بازدید کرد مسیر پلکانی آن را جاذب و زیبا توصیف کرد و گفت : با توجه به زییایی مسیر پلکانی ، فضای داخلی و چشم انداز وسیع، این قلعه برای همگان شناخته شده نیست و نیاز به معرفی بیشتر به گردشگران دارد.
حسین مصطفی زاده افزود : حضور در این قلعه تاریخی حس خوبی به آدم می دهد ، ضمن این که دیدن اطراف و مناظر زبیا از بلندای این قلعه نشان می دهد که سازندگان آن بهترین مکان را از نظر استراتژیکی برای ساختش در نظر گرفتند که نشان از توجه بالای آنان به مقوله امنیت بوده است.
وی که به همراه تعدادی از دوستان بومی خود برای بازدید از قلعه آمده بود ، افزود : با توجه به این که اکثر بازدید کنندگان این قلعه را بومیان منطقه تشکیل می دهند ، به نظر می رسد که تبلیغات زیاد برای معرفی این اثر تاریخی در منطقه صورت نگرفته است.
مدیر مجتمع موزه ای شهدای رامسر با اشاره به اهمیت شناساندن جاذبه های گردشگری شهرستان به مسافران گفت : بر اساس امار 70 درصد مسافران داخلی که برای بار اول وارد شهری می شوند بی هدف هستند و برای هدایت آنان به مکان های تاریخی و گردشگری باید علاوه بر نصب تابلوی راهنمایی گردشگری در ورودی و سطح شهر، دفترچه های معرفی جاذبه های تفریحی ، تاریخی و توریستی از طریق فروشگاه ها ، پایانه ها و ... در اختیار قرار گیرد.
وی افزود : اکثر مسافران و گردشگران تنها با ساحل دریا و برخی از امکان تفریحی، تاریخی و گردشگری خاص شهرستان آشنایی دارند و مکان های تاریخی دیگر همچون قلعه مارکوه برای آنان ناشناخته است.
** خوانا سازی و ثبت بقایای معماری اولویت میراث فرهنگی
رئیس اداره میراث فرهنی و گردشگری هم رامسرگفت : قلعه مارکوه در سادات شهر کتالم در اسفند ماه سال 1379 با شماره 3484 به عنوان یک اثر تاریخی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
حسین متاجی افزود : مساحت قلعه مارکوه حدود 600 متر مربع است و برج و باروی این قلعه با گذشت قرون متمادی هنوز برقرار است و تندی باد حوادث نتوانست آن را محو و نابود سازد.
وی در خصوص مشخصات این قلعه هم توضیح داد : طول ضلع شرقی آن70/17 متر و قعر آن 30/2 متر و ارتفاعش 30/6 متر و طول ضلع غربی آن 9 متر تمام است. ضلع شمالی با سنگی که در امتداد آن قرار دارد به دو قسمت تقسیم می شود، قسمت غربی آن 80/14 متر و قسمت شرقی آن که از سر سنگ جدا می گردد 15متر است.
وی با اشاره به تخصیص اعتبارات استانی برای خوانا سازی و تثبیت بقایای معماری این قلعه گفت : از خرداد ماه امسال فعالیت اصلاح و ترمیم در این قلعه آغاز و دیوار ضلع جنوبی این بنا مرمت شد و راه خاکی منتهی به آن نیز برای سهولت عبور و مرور و زیبایی بیشتر سنگ فرش شده است .
او ادامه داد : میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان رامسر برای حفاظت از دیوارها ، درختان درون قلعه را با مواد شیمیایی مخصوص پوشانده است تا از رشد مجدد آنها جلوگیری کند ضمن اینکه محوطه تاریخی این قلعه برای از بین رفتن افت و حشرات سم پاشی شده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری رامسر گفت : برای دسترسی آسان مسافران و گردشگران به این قلعه تاریخی در مسیر پلکانی این قلعه جاهای مخصوصی برای استراحت طراحی و ساخته شده تا از تخریب دیواره ها جلوگیری شود.
متاجی همچنین گفت : بر اساس هماهنگی که با شهرداری کتالم و ساداتشهر صورت گرفته قرار است در پیرامون این قلعه فضای رفاهی و تفریحی از سوی شهرداری ایجاد می شود.
شهر کتالم و ساداتشهر با حدود20هزار نفر جمعیت از توابع شهرستان 70 هزار نفری رامسر قرار دارد.
شهرستان رامسر به علت برخورداری از جاذبه های طبیعی ، تاریخی و گردشگری منحصربفرد نظیر جنگل ، دریا ، کوه ، جلگه و اماکن اقامتی مانند هتل قدیم ، هتل جدید ، کاخ موزه و آب های گرم معدنی از دیرباز به عنوان عروس شهرهای ایران مطرح بوده و به همین خاطر سالانه پذیرای میلیون ها مسافر و گردشگراست.