بزرگنمايي:

پیام مازند - نوشهر- حمام های عمومی و قدیمی واقع در غرب مازندران در صورت مرمت و بازسازی می توانند به یکی از مکان های جذاب و دیدنی برای گردشگران تاریخی تبدیل شوند و ظرفیت جدیدی که بسیاری از مسافران و گردشگران را به سوی خود بکشانند.
حمام های عمومی و سنتی در ایران بخشی از فرهنگ این مرز و بوم است چرا که در گذشته های نه چندان دور پاتوق مردم ، چه در ایران و چه بسیاری از کشورهای دنیا، بازار ، حمام و قهوه خانه ها بودند که فرصتی برای تعامل اقتصادی و فرهنگی و تجاری و گفت و شنودهای روزمره بود.
شاید به همین خاطر، بازار و حمام، همواره از معماری تحسین برانگیزی در کشور برخوردار بوده و معمولا با تزئیناتی چون کاشی کاری، نقاشی، کادربندی و دکوراسیون سنتی جذابی همراه می شد.
با گذشت زمان و گسترش زندگی شهرنشینی کاربری اینگونه حمام ها تقریبا در اغلب نقاط کشورمان از میان رفت و به دلیل کم توجهی های صورت گرفته در قبال چنین مکان هایی ، حمام های قدیمی به حال خود رها شدند.
در چند سال اخیر این حمام ها بار دیگر مورد توجه قرار گرفتند تا پس از مرمت و بازسازی و احیاء مجدد کاربری آن به فرصتی بی نظیر برای جذب گردشگر در راستای ایجاد اشتغالزایی بویژه در روستاها یا مناطق کمترتوسعه‌ یافته تبدیل شود.
وجود حمام های عمومی و قدیمی در روستاهای غرب مازندران این فرصت را ایجاد کرده که با مرمت و بازسازی آنها زمینه جذب مسافر و گردشگر به منظور شناساندن فرهنگ و هویت این دیار و همچنین ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای مردم منطقه فراهم گردد.
** حمام های قدیمی، برگی از دفتر تاریخ و فرهنگ این کهن دیار
یک کارشناس حوزه گردشگری بر ضرورت مرمت و بازسازی حمام های قدیمی و تاریخی تاکید کرد و افزود : احیای حمام های قدیمی و تاریخی در اصل احیای هویت تاریخی و فرهنگ این سرزمین است و باید تلاش مضاعف و توجه ویژه ای در این زمینه صورت گیرد.
اسماعیل رستمی افزود: بهترین روش برای احیای حمام‌های تاریخی ، احیای مبتنی بر زمینه کاربرد است که براساس این رویکرد، حمام قدیمی با اتکا به زمینه خدمات سلامت و گذران اوقات فراغت که در گذشته نیز باب بوده، احیا می‌شود.
وی اظهار داشت : حمام رفتن در گذشته آداب و رسوم خاص خود را داشت که از ابعاد گسترده‌ای نظیر بهداشت، سلامت، درمان، پذیرایی و گذران اوقات فراغت برخوردار بود و بنابراین هرگونه احیای حمام‌های تاریخی باید مبتنی بر این زمینه فرهنگی باشد.
رستمی یکی از جنبه‌های خدمات سلامت برای احیای حمام‌های قدیمی را ماساژ درمانی عنوان کرد و گفت : در حمام‌های قدیمی مشت و مال دادن توسط برخی افراد که دلاک نامیده می شدند مرسوم بود و امروزه می‌توان آن را به همان صورت سنتی یا به شیوه‌های نوین ارائه نمود و مشتریان زیادی هم دارد.
وی گفت : خزینه حمام‌های قدیمی را می توان به حوضچه‌هایی برای لجن‌ درمانی و پرتودرمانی اختصاص داد یا ماهی‌های ویژه‌ای را در این حوضچه‌ها نگهداری کرد که لایه‌ای از پوست گردشگران را برمی‌دارند و باعث طراوت و زیبایی پوست آنها می‌شوند.
به گفته این کارشناس، عرضه برخی نوشیدنی‌ها از جمله دمنوش نعنا و لیمو ، گل گاوزبان ، آب زرشک و خاکشیر که جنبه پذیرایی و گذران اوقات فراغت دارد می‌تواند به منبع درآمد زایی دیگری برای گردانندگان حمام های قدیمی مبدل گردد.
وی یادآور شد : هم اکنون گرایش بسیاری از مردم برای رفتن به اینگونه حمام های قدیمی و بهره مندی از امکانات بروز شده آنها رو به افزایش است و باید از این فرصت طلایی نهایت استفاده را نمود.
**زنده کردن خاطره مشت و مال در حمام های قدیمی
یک شهروند عباس آبادی که در دوران جوانی به کار در یک حمام عمومی قدیمی مشغول بود درباره ویژگی های حمام کردن در این مکان گفت : اکثر حمام های قدیمی خزینه ای بودند و معمولاً چند متر از سطح کوچه و بازار پایین تر بود تا هم گرما و حرارت حمام به راحتی از راه دیوارها منتقل نشود و هم اینکه دسترسی به آب قنات یا چاه در سطحی پایین‌تر از سطح زمین راحت‌تر بود.
سید کاظم میررضایی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : در گذشته یک فرد برای حمام کردن در حمام های عمومی حداقل یک ساعت وقت می گذاشت و عموما مردان قبل از طلوع آفتاب تا ساعت هشت صبح حمام می‌گرفتند.
وی اظهار داشت : مشت و مال دادن جهت رفع خستگی یکی دیگر از ویژگی های حمام های قدیمی بود که طرفداران زیادی داشت و تا دهه 60 مرسوم بود و امروزه مدل خارجی آن یعنی ماساژ در استخرها رایج شده است.
به گفته میرزایی ، حمام در قدیم محل شستشوی بدن، محل بازکردن شوخ (کیسه کشیدن)، صابون زدن و فصد کردن(رگ زدن و حجامت)، گرفتن قولنج و مشت و مال، ازاله موهای زائد بدن، تراشیدن سر آقایان، حنا بستن و سدر گرفتن بر موهای سر و خلاصه یک نظافت جامع و کامل بوده است.
وی احیاء مجدد حمام های قدیمی با کاربری اولیه را مستلزم توجه ویژه به نیازهای امروز جامعه برشمرد و یادآور شد : برای جذب گردشگر باید امکانات حمام های قدیمی پس از بازسازی بروز شود تا با ذائقه مراجعه کنندگان همخوانی داشته باشد.
**مرمت و بازسازی دو حمام تاریخی در عباس آباد
رئیس اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری شهرستان های تنکابن و عباس آباد در این زمینه گفت : در عباس آباد تعداد پنج باب حمام قدیمی مربوط به دوره قاجاریه وجود دارد که جزء نخستین آثار تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی در این شهرستان محسوب می شود .
نادر سحرخیز افزود : این حمام های تاریخی در روستاهای "سی بن " ، "هردابرود " ، "ماشاء‌الله آباد " ، "سرلنگا " و "دراسرا" قرار دارند و تاکنون حمام های روستای "هردابرود " و "ماشاء‌الله آباد " با هزینه ای بالغ بر 50 میلیون تومان مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و مابقی نیز در دستور کار قرار دارد.
وی با اشاره به اینکه درساخت این حمام ها از سنگ ، آجر ، گچ و ساروج استفاده شده ، اظهار داشت : این حمام ها هویت تاریخی ، فرهنگی و جغرافیایی مردم منطقه است و با مرمت و بازسازی آنها می توان شاهد رونق گردشگری در این زمینه بود .
سحرخیز مهم‌ترین اولویت در بهره‌برداری مجدد از حمام‌ها را تبدیل آنها به کاربری اصلی خودشان (یعنی حمام ) عنوان کرد و بیان داشت : اگر به هر دلیلی اینگونه بناها ظرفیت تبدیل شدن به حمام را نداشته باشند با تغییر کاربری به مجموعه‌های فرهنگی نظیر موزه، کتابخانه و... تبدیل می شوند.
وی گفت : خوشبختانه در سال های اخیر گردشگران به دیدن آثار تاریخی بویژه حمام ها در روستاها گرایش خوبی داشته اند و باید از این فرصت استثنایی برای درآمد پایدار استفاده نمود.
به گفته این مسئول ، در سال گذشته نیز برای مرمت و بازسازی در قسمت‌های سنگ ازاره بدنه، مرمت گنبد و طاق ها و تزئینات سقف حمام تاریخی امیر اسعد روستای بالا اشتوج شهرستان تنکابن نیز مبلغ 30 میلیون تومان هزینه شد.
سحرخیز به نقش شوراها و عوامل محلی در پاسداشت و نگهداری این گونه آثار اشاره کرد و یادآور شد : امروزه حفظ و حراست از این آثار علاوه بر اینکه امری بدیهی جهت حفظ فرهنگ و تمدن غنی گذشتگان است ، می تواند زمینه جذب گردشگر را نیز فراهم آورد.
شهرستان های گردشگر پذیر تنکابن و عباس آباد در غرب مازندران قرار دارند.