بزرگنمايي:

پیام مازند - برای نخستین بار در ایران و به همت دانشگاه نوشیروانی بابل، بررسی عملکرد اکولوژیکی ساختمان سبز با استفاده از معیار ردپای کربن در ساختمان سازی مورد تحقیق قرار گرفت که در این مطالعه میزان تولید کربن و آب مصرفی در طول عمر ساختمان های شهری محاسبه شد، حاصل کار این پژوهش ارقامی تکان دهنده و نگران کننده در رابطه با آلایندگی ساخت و سازهای کشور دارد.
برای اولین بار در ایران و نمونه ای نادر در دنیا
پایان نامه دانشجوی ارشد عمران گرایش محیط زیست دانشگاه نوشیروانی بابل برای اولین بار در ایران به بررسی رد پای کربن در ساختمان سازی کشور پرداخت که شاید در دنیا تنها چند کشور چنین مطالعاتی را داشته اند؛ این مطالعه و تحقیق پرده از ارقام عجیب و نگران کننده ای برداشت که در موضوع تولید کربن و آب مصرفی در مدت بهره برداری از یک سازه وجود دارد، آماری که شاید تصور آن برای آلایندگی بسیار دور از ذهن باشد.
مهتاب کوهی با اذعان بر اینکه ساخت یک سازه یک بار محقق شده ولی بهره برداری از آن تا مدتها ادامه خواهد داشت به ارقام بدست آمده از این تحقیق اشاره و اظهار کرد: رد پای مقدار تولید کربن به ازای هر متر مربع از یک سازه بتنی برابر 435.55 کیلوگرم بوده که این رقم در مورد سازه های فولادی به 456.52 کیلوگرم خواهد رسید.
کوهی میزان تولید کربن در طول یکسال بهره برداری از ساختمان در اثر مصرف انرژی و سوخت را معادل 37160.22 کیلوگرم برابر با 69.12 کیلوگرم در هر متر مربع ساختمان برآورد کرد و ادامه داد: این میزان تولید کربن پس از عایق کاری و تغییر جنس پنجره ها به 11345.61 کیلوگرم در طول سال کاهش پیدا می کند.
وی در ادامه افزود: ردپای آب مصرفی برای هر سازه بتونی 4.7 و برای سازه های فولادی 3.8 متر مکعب تخمین زده شد ضمن اینکه این ارقام به طور کاملا علمی و دقیق از ردپای این عناصر برای ساختمان سازی و مدت بهره برداری مشخص از آن بدست آمده و مورد استناد است.
علت انتخاب تحقیق
کوهی علل انتخاب پایان نامه را کم توجهی به اثرات به مراتب زیاد آلایندگی ساختمان سازی نسبت به سایر آلاینده ها نظیر کارخانه ها و خودرو ها عنوان کرد و گفت: ساختمان سازی امروز صنعتی است که به لحاظ آلایندگی حداقل در ایران کمتر مورد توجه بود و قصد داشتیم تا به ارائه این آمار و ارقام نشان دهیم که یک ساختمان در طول مدت بهره برداری می تواند تا چه اندازه سبب افزایش گازهای گلخانه ای و پیشرفت گرمایش جهانی زمین شود.
این دانشجوی ارشد عمران محیط زیست عنوان پایان نامه را "عملکرد اکولوژیکی ساختمان سبز در اقلیم مازندران" معرفی کرد و با بیان اینکه این اولین تحقیق در زمینه رد پای کربن در ساختمان سازی است، خاطرنشان کرد: مرور پژوهش های منابع دیگر و تحقیقات سابق نشان می دهد که این تحقیق برای اولین بار در کشور انجام شده و تاکنون مطالعه ای برای مجموع ساختمان محاسبه نشده است.
تحقیق مخالف میل بعضی ها!
کوهی با تصریح اینکه سازمان نظام مهندسی تمایلی به اجرایی کردن این تحقیق به عنوان یک دستور العمل ندارد، تاکید کرد: تلاش هایی برای مطرح کردن و اجرایی شدن این تحقیق در سازمان نظام مهندسی استان از طریق اساتید انجام گرفت اما این نهاد بیشتر به دنبال ساخت و ساز است.
آلایندگی و هدر رفت انرژی بسیار زیاد
عضو هیئت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل مبحث ردپای اکولوژیکی عناصر را موضوعی مصطلح و رایج در دنیا دانست و گفت: نمونه مشابه این تحقیق در کشور سریلانکا برای اقلیم آنها انجام گرفت و در واقع هدف اصلی تحقیق، نشان دادن میزان آلایندگی ساختمان های کشور و میزان فراوان انرژی مصرفی در ساختمان ها به مدیران و مسئولان کشور است.
عزیر عابسی رقم محاسبه شده تحقیق ردپای کربن و آب در ساختمان ها را غیر قابل مقایسه و بسیار بیشتر از مقدار موجود در رژیم غذایی و خودرو عنوان کرد و افزود: میزان تولید دی اکسید کربن در چرخه ساختمان سازی از تولید سیمان و کاشی گرفته تا ایجاد سازه فولادی یا بتنی و حتی سیستم های گرمایشی منازل، چنان عدد بزرگی است که نشان می دهد کوچکترین ساخت و ساز تاثیرات محیط زیستی بسیار عظیمی به دنبال دارد.
وی با تصریح اینکه اگر رعایت اصول و مدل ساختمانی با نصب پنجره ها دو جداره، سیستم های عایق کاری و بسیاری تمهیدات دیگر شکل گیرد در اقلیم مازندران برای یکسال تا 70 درصد می توان انرزی را ذخیره کرد، گفت: این مقدار با محاسبه 30 سال عمر مفید ساختمان رقمی بزرگ در ذخیره انرژی و کاهش هدر رفت آن محسوب شده که علاوه بر جبران هزینه اولیه ساخت در کاهش اثرات زیست محیطی آن سازه بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
وی با ذکر مثالی در تشریح این مطلب به بررسی مشکل آلودگی هوا در کلانشهر تهران پرداخت و تاکید کرد: تهران همیشه در زمستان مشکل آلودگی هوا دارد با وجود اینکه خودروها که همان خودروها هستند آنچه به آلودگی هوا دامن زده در واقع گرم کردن خانه ها با مصرف سوخت بالاست که در نهایت باعث تشدید آلودگی به میزان 30 تا 40 درصد در زمستان می شود.
الزام برچسب انرژی برای ساختمان ها
دبیر کارگروه تخصصی پسماند و محیط زیست اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران خواستار الحاق رعایت اصول ساخت در آیین نامه ساختمانی جهت جلوگیری هدر رفت انرژی و کاهش آلایندگی شد و یادآور شد: پس از زلزله رودبار و حجم عظیم آوار بود که رعایت مسائل ایمنی در برابر زلزله برای ساخت و ساز ها در نظر گرفته شد و انتظار داریم نگاه حاکمیتی بر رعایت اصول محیط زیستی در ساخت و ساز تاکید و نظارت کند تا ساختمان ها به ویژگی برچسب انرژی مجهز شوند.
عابسی برچسب انرژی برای ساختمان ها را ملاک مناسبی برای ارزش گذاری آنها اعلام و تصریح کرد: شاید 10 سال پیش برچسب انرژی برای محصولات، یک فاکتور بی ارزش بود اما با تاکید نگاه حاکمیتی اکنون شاهدیم که خانواده ها در خرید لوازم خانگی بر روی آن تکیه می کنند زیرا این موضوع کاملا تفهیم شده که افزایش کیفیت با کاهش مصرف رابطه مستقیم دارد.
وی با اشاره به اینکه رعایت مصرف انرژی با استفاده از برچسب قریب به 15 سال است که در دنیا رعایت می شود، گفت: قطعا اگر ساختمان ها متناسب با موارد فنی ساخت و ساز دارای برچسب انرژی باشند هدر رفت انرژی و در نتیجه آلایندگی به مراتب کاهش خواهد یافت.
این محقق، پژوهشگر و استاد دانشگاه مطابق آمار، مطالب و اسناد تبیین شده شخص اول محیط زیستی استان را رئیس سازمان نظام مهندسی قلمداد کرد و افزود: در سازمان محیط زیست بیشتر تلاش ها معطوف حیات حیوانات و بقای موجودات و حفظ منابع طبیعی است اما اینجا صحبت از صدور صدها هزار پروانه ساختمانی بوده که اگر ساختمان سازی اصولی لحاظ شود تاثیراتی به مراتب بیشتر در حفظ محیط زیست خواهد گذاشت.
چگونگی ساختمان سازی در مقام مقایسه
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل با توجه به تجربه شخصی خود اظهار کرد: در کشور آمریکا به این نتیجه رسیدند که تخریب یک ساختمان و ساخت و ساز به جای آن مخاطرات زیست محیطی بمراتب بیشتری نسبت به حفظ همان بنا دارد، در نتیجه اسکلت سازه مقاوم ساخته شده و تنها بخش های ظاهری سازه، اصلاح و ارتقا می یابد هم چنان که سازه هایی با قدمت بیش از 150 سال هم اکنون مورد استفاده ساکنین آن است.
عابسی میانگین عمر ساختمان های کشور را حدود 20 سال عنوان کرد و در رابطه با هزینه سنگین و نادرست ساختمان سازی با مصارف بالای مصالح خاطرنشان کرد: ضعف بالای ساخت و ساز در کشور تا آنجائی است که برای گرم و خنک کردن آن در فصول مختلف بیشترین نرخ مصرف انرژی مورد استفاده قرار می گیرد.
بررسی ارقام و آمار پژوهش در اقلیم مازندران
وی با استناد به آمار سرانه مصرف انرژی در ایران مقدار آن را تا 2 برابر بیشتر از معیار جهانی اعلام و اظهار کرد: محاسبات تحقیق فوق برای اقلیم مازندران صحت آمار فوق را تائید می کند چنان که اعداد و ارقام بزرگِ پژوهش، بر لزوم بهینه سازی ساخت و ساز به جهت صرفه اقتصادی اشاره می کند.
این محقق، پژوهشگر و استاد دانشگاه میزان بالای ردپای کربن در ساختمان سازی را غیر قابل مقایسه با محصولات کشاورزی، جابه جایی خودروها و هواپیماها، کامپیوتر سازی و انواع خدمات دیگر دانست و هشدار داد: اعدادی که برای ردپای مصرف آب نیز در این مطالعه به دست آمده حاکی از جدی بودن موضوع و لزوم چاره جویی در این حوزه تاکید می کند.
عابسی با بیان اینکه مازندران دارای آمار بالای ساخت و ساز با استفاده از معادن قرضه نظیر سیمان نکا و مصالح رودهای هراز و تجن است، تصریح کرد: پشت همه این ساخت و سازها با انبوه مصالح، آهن آلات و فولاد مصرف شده اثرات نامطلوب محیط زیستی وجود دارد که معتقدم اگر تنها 5 درصد در ارتقای سازه ها تلاش کنیم تاثیر 50 درصدی در انتهای کار تجربه خوهیم کرد زیرا مصرف نهاده ها و کربن در ساخت بسیار بالا است.
دبیر کارگروه تخصصی پسماند و محیط زیست اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران با یادآوری اینکه اعداد و ارقام به دست آمده مخصوص اقلیم مازندران است و این اعداد قطعا در مناطق خشک کشور پائین تر خواهد بود، گفت: مازندران منطقه ای است که ساختمان ها در آن پر مصالح ساخته شده و استفاده از اسکلت های بتونی و مصالحی نظیر گچ برای زیباسازی کاربرد بیشتری دارد که این شیوه به هیچ وجه در جنوب کشور مرسوم نیست و احتمال اینکه ارقام به دست آمده بیشتر میزان ممکن در کشور باشد وجود دارد.
آمار و ارقام گزاف مصارف انرژی
عضو هیئت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل به استناد آمار اوج مصرف انرژی در تابستان اشاره و خاطرنشان کرد: از 60 هزار مگاوات برق مصرفی کشور 21 هزار مگاوات برای خنک کننده ها و کولرها مصرف شده که تقریبا 35 درصد میزان مصرف را شامل می شود و اگر اصلاح اصول خانه سازی مورد توجه قرار گیرد قطعا این رقم به نصف کاهش پیدا خواهد کرد.
وی رقم خنک کنندگی و استفاده از انرژی برای کولرها در دبی را 50 درصد اعلام و تاکید کرد: اگر تنها کمی ملاحظات ساخت را از پایه رعایت کنیم و این اعداد و ارقام کمتر شده و به نسبت آلایندگی نیز کاهش خواهد یافت.
بخشی از اثرات زیست محیطی ساخت و سازهای نامتعارف
عابسی در ادامه از تاثیرات منفی و اثرات زیست محیطی ساختمان سازی سخن به میان آورد و تصریح کرد: برداشت منابع معدنی از معادن قرضه مانند تجن و هراز و مصرف بسیار بالای نهاده های معدنی و پردازش شده طبیعی نظیر سرامیک و سنگ یکی از آثار منفی زیست محیطی این حوزه است.
وی در ادامه اضافه کرد: تولید فاضلاب هایی که حتی در بهترین شهرها نیز مدیریت درستی ندارد و یا در چاه ها یا رودخانه و حتی دریا رهاسازی می شود و همچنین مصرف شدید انرژی حین بهره برداری از ساختمان ها دیگر آثار زیست محیطی ساختمان سازی غیر اصولی است.
دبیر کارگروه تخصصی پسماند و محیط زیست اتاق فکر توسعه مازندران در تشریح آثار مثبت اصلاح الگوها با ذکر یک مصداق اظهار کرد: جایگزینی چراغ های ال ای دی به جای لامپ های تنگستن قدیمی و تاثیر فراوان و مثبت آن در کاهش مصرف بسیار معنادار بود.
این محقق و پژوهشگر حوزه محیط زیست با تاکید بر این مطلب که تحقیقات و مطالعاتی اینچنین باید به سمع و نظر مدیران برسد خاطرنشان کرد: باید مدیران به این باور برسند که تاثیرات این اتفاق چقدر و تا چه اندازه موثر بوده و توجه کنند که اگر به سمت استفاده از تکنولوژی های جدید و کاهش مصرف حرکت نکنیم تولید انرژی کشور در آینده کفاف این حجم از اسراف را نمی دهد.
مقایسه ساخت و ساز در ایران با کشورهای پیشرفته
عابسی با تصریح اینکه در کشوری مانند آمریکا به جزئیات ساخت و ساز اهمیت ویژه ای داده شده و مسائلی چون ventilation یا تهویه، عایق کاری، نورگیری ساختمان، تهویه طبیعی هوا در کنار مسائل مربوط به چشم انداز و منظر جایگاه خاصی دارند گفت: برخلاف این موضوع در ایران و مازندران فقط بحث سازه ای آن هم در حد رفع مسئولیت انجام گرفته و فاکتورهای فوق اعتباری ندارند.
عضو هیئت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل شیوه آپارتمان سازی در همه جای کشور از شمال گرفته تا جنوب و شرق و غرب را یک شکل توصیف کرد و با مقایسه ای دیگر گفت: ساختمان های ساخته شده در شمال و جنوب آمریکا به جهات گوناگون با یکدیگر متفاوت بوده به طوری که حتی نحوه قرار گیری سیستم تهویه آنها مطابق با اقلیم آن منطقه جای گذاری می شود.
وی اضافه کرد: به عنوان مثال در شمال کشور و شهری مانند تورنتو سیستم تهویه برای تولید گرما در کف قرار داشت و در جنوب، سیستم تهویه جهت خنک کنندگی در سقف جاگذاری شده است تا بر اساس وزن لایه های هوای گرم و سرد تهویه به شکل لایه به لایه و مطبوع شکل گیرد. این در حالیست که چنین اتفاق ساده ای در هیچ کجای ایران دیده نمی شود.
عابسی از معیارهای ساختمان سازی در دنیا به استاندارد LEED ، برچسب انرژی، اعطای مدارج و گواهینامه های طلا و نقره و رتبه بندی ساختمان ها اشاره کرد و افزود: در کشورهای پیشرفته هیچ گاه اجازه نمی دهند که ساختمانی بسازید و بعد از 20 سال آنرا تخریب و با 2 طبقه افزایش دوباره بازسازی کنید.
این محقق، پژوهشگر و استاد دانشگاه از شهری مانند بوستون آمریکا به عنوان نمونه یاد کرد و گفت: در این شهر مکان های تاریخی با بافت قدیمی نیز وجود داشته که هرگز مجوز نوسازی به این بافت تاریخی داده نمی شود.
دبیر کارگروه تخصصی پسماند و محیط زیست اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران با اشاره به اینکه اسکلت سازه های قدیمی در دنیا بسیار مقاوم است، گفت: تنها یک دستکاری کوچک بدون تخریب و نوسازی، اهداف جدید شما را برآورده کرده و می تواند سلیقه دلخواه خود را بر پایه اسکلت اصلی بنا مجددا احیا کنید.
وی روش کشورهای پیشرفته را بر پایه حفظ بنا و برنامه ریزی درازمدت شهری عنوان و خاطرنشان کرد: کیفیت ساخت در کشورهای مدرن اهمیت و جایگاه خاصی داشته و نمونه عینی آن ساخت و ساز در کشور همسایه و شهر بندری دبی است.
دلیل بی توجهی به هدر رفت انرژی
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل علل بی توجهی به مصرف انرژی در ایران را مربوط به ارزان بودن حامل های انرژی دانست و تصریح کرد: این ارزانی به حدی رسیده که در تابستان تولید انرژی کشور برای ساختمان ها کافی نیست چرا که بیش از 70 درصد انرژی در ساختمان ها مصرف می شود.
عابسی در پایان با بیان اینکه از 100 درصد انرژی تولیدی کشور تنها 20 درصد سهم صنایع و کمتر از 10 درصد به کشاورزی اختصاص دارد گفت: بیش از 70 درصد انرژی به وسیله ساختمان ها بلعیده شده و چنانچه تنها بتوانیم درصد ناچیزی در ارتقاء ساختمان ها بکوشیم قطعا در آن سوی معادله مشکلات زیست محیطی و انرژی مرتفع خواهد شد.