چاپ

مازندران آنلاین - سوادکوه - کوچ نوروزی آیین ها و نواهای بهاری به شهرها و تغییر کارکرد آن در حالی است که در گذشته های نه چندان دور، روستاها مهد این رسم ها به شمار می رفت.

خبرگزاری مهر - سمیه اسماعیل زاده - گروه استان ها: بهار نقش نگارینی بر آسمان سربی‌رنگ و زمین فسرده زمستان می‌کشد و رسم نوروز خوانی، نوید این جلوه سراسر رنگ و شادی را به جامعه انسانی می‌بخشد؛ جامعه‌ای که تمایزات و جلوه‌های فرهنگی و محلی آن براثر یکنواختی قوانین شهرنشینی مدرن درخطر نابودی قرارگرفته است.
شهرها در سیطره ساختمان‌های مکعب یکسان، لباس‌های شبیه به هم بدون خاستگاه هویتی و تک‌زبانی قرارگرفته‌اند؛ گویی همه جلوه‌های معماری بومی، پوشش‌های متنوع زنان و مردان بانام‌های مختلف، لهجه‌ها و گویش‌های متفاوت به محاق رفته است.در میان تمام این یکنواختی‌ها، کارناوال نوروزی از خیابان‌ها و کوچه‌ها می‌گذرد و نوای اشعار محلی نوروز خوان‌ها همراه باکوبش دهل، نوای لَله‌وا، دم سرنا و ضربه‌های ظریف دف موسیقی متن شهرها می‌شود وزنان و مردان بالباس‌های سنتی رنگین و چرخان جلوه‌ای به سطح سیمانی شهرها می‌بخشند.

نوروز خوانی رسم سنتی مردم مازندران است؛ رسمی شادی‌بخش که در کارکرد جدید خود به‌طور توأمان موجب حفظ گویش محلی، لباس‌های سنتی و موسیقی بومی می‌شود
علی حسن نژاد، سرپرست گروه آیینی زندگی مازندران در حاشیه مراسم نوروز خوانی در پل‌سفیدبابیان اینکه نوروز خوان‌ها نویددهندگان بهار هستند، گفت: با آمدن بهار، بلبل می‌خواند و زمین گرم می‌شود و نوروز خوان‌ها به پیروی از طبیعت، شهر به شهر، روستا به روستا و خانه به خانه می‌روند و نوید آمدن سال نو و بهار را می‌دهند.
این پژوهشگر فرهنگ و رسوم مازندران ادامه داد: بر اساس تغییرات ایجادشده در زندگی روزمره، این آیین‌ها از روستاها به شهر آمده و حوزه نوینی برنامه‌ریزی‌شده است تا مردم شهر به شکل متفاوت‌تری با این آیین‌ها روبرو شوند.
حسن نژاد با اشاره به اینکه کارناوال نوروزی از سال 91، مشخصاً توسط گروه آیینی زندگی مازندران راه‌اندازی شد، افزود: کارناوال نوروزی در شهرهای مختلف استان در مدت این چند سال اجرا و اکنون در پل‌سفید با حمایت شهرداری این شهر برگزارشده است.
وی بابیان اینکه در این کارناوال، گروهی آیین‌های مازندرانی را به همراه نوروز خوانی اجرا می‌کنند، افزود: کارناوال نوروزی پل‌سفید شامل گاری هفت‌سین است که یادآور عبور و مرور مردم با گاری و عاملی برای زنده شدن خاطرات آن روزها خواهد بود.

سرپرست گروه آیینی زندگی مازندران با تأکید بر اینکه مجموع مردم در این حال‌وهوا احتیاج به شادی دارند، خاطرنشان کرد: شهرداری در کنار همه خدمات‌دهی باید به روان مردم هم توجه کند که برگزاری این مراسم در همین راستا است.
آموزه‌های درستی مانند ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی را می‌توان در قالب این آیین‌ها که توجه عده کثیری را به خود جلب می‌کنند، آموزش داد و حسن نژاد در این راستا افزود: در طی مسیر در کنار پخش شیرینی به کودکان کتاب اهدا می‌گردد تا خاطره خوشی از کارناوال نوروزی به یاد داشته باشند.
در مراسم خانه‌تکانی همه باهم لوازم شستنی را در کنار رودخانه می‌شستند یا باهم خانه‌هایشان را با گل‌مالی به‌نوعی روتوش می‌کردند اما این مراسم‌های جمعی به دلیل از دست دادن کارکردهایشان فراموش شدند
زینب حبیبی، مردم‌شناس، در گفتگو با خبرنگار مهر ، ازجمله مراسم‌های سنتی پیش از عید در مازندران به مراسم تمیز کردن نهر شالی‌زارها و خانه‌تکانی دسته‌جمعی اشاره کرد و افزود: در مراسم خانه‌تکانی همه باهم لوازم شستنی را در کنار رودخانه می‌شستند یا باهم خانه‌هایشان را با گل‌مالی به‌نوعی روتوش می‌کردند اما این مراسم‌های جمعی به دلیل از دست دادن کارکردهایشان فراموش شدند.
وی ازجمله مراسم‌های مهم پیش از عید مازندران به نوروز خوانی اشاره کرد و افزود: در این مراسم آمدن بهار و سال جدید به مردم اطلاع داده می‌شد اما با توجه به آگاه شدن مردم از طریق رسانه و وجود تقویم در همه خانه‌ها، این مراسم هم در دست فراموشی بود اما طی چند سال اخیر برخی نهادها اقدام به ایجاد کارناوال‌هایی کرده‌اند تا این مراسم را در سطح شهر انجام دهند؛ گرچه این مراسم کارکردهای اولیه خود را از دست داده اما کارکردهای جدیدی پیداکرده که نویدی برای احیای دوباره آن است.
حبیبی ازجمله کارکردهای این مراسم به آشنایی نسل جدید مازندران با زبان مازندرانی به‌عنوان یک‌زبان جدی اشاره کرد و افزود: به این معنا که می‌توان با آن حرف جدی زدو نه زبانی که فقط برای برنامه‌های طنز شبکه استانی و جنگ‌های شادی به کار می‌رود.

وی از دیگر کارکردهای این مراسم به ایجاد جو شادی در سطح شهر اشاره کرد و آن را ناشی از وجود نواخت ساز در شهر با صدای بلند برشمرد و خاطرنشان کرد: این امر، اتفاقی متفاوت با آنچه در زندگی عادی و روزمره مردم وجود دارد، است.
این نویسنده بابیان اینکه برگزاری این دست مراسم‌ها یک حس مشترک در اهالی شهر ایجاد می‌کند، افزود: حس اشتراکی که مبتنی برگذشته تاریخی‌شان است.
این مردم‌شناس با اشاره به اینکه مردم مازندران یا همان تبرستان باستانی سال جدید خود را در 26 عید ماه زمینی (برابر با تیرماه خورشیدی)، روز پیروزی فریدون بر ضحاک، جشن می‌گرفته‌اند، گفت: اما اکنون جز عده کمی از مردم مازندران کسی از این موضوع آگاه نیست و همگام با دیگر مردم کشور نوروز را جشن می‌گیرند.
وی ادامه داد: شاید برتر بودن بعد ملی مراسم عید ماه از بعد مذهبی‌اش باعث شده تا سازمان خاصی متولی یادآوری آن نباشد؛ بطوریکه عید باستانی تبری جز در برخی روستاهای کوهستانی استان که در این روز بخصوص، بازار محلی ایجاد می‌کنند و کشتی سنتی می‌گیرند، برگزار نمی‌شود اما عید نوروز با تلفیق با دین نقش پررنگ خود را حفظ کرده، چنانکه در اشعار نوروز خوانی نیز در کنار اشعار آمدن بهار در رابطه با امامان نیز شعرخوانی می‌شود.
جامعه‌شناسان فرهنگی بر این عقیده‌اند که جامعه مدرن باوجود ایجاد تمایزات شدید اقتصادی، اما به سمت یکنواختی فرهنگی و قومی رفته و از تمام شهرها بناهای یک‌شکل، پوشش یکسان و تنها یک‌زبان معیار سر برآورده است.

در ذائقه مردم مدرن، سبک زندگی بومی و محلی کم‌رنگ شده و مردم به سمت جشن‌ها و مناسبت‌های جهانی سوق می‌یابند و جشن‌ها و رسوم محلی به فراموشی سپرده می‌شوند، اما در طی دهه اخیر، دنیا با یک چرخش عظیم فرهنگی به سمت توجه دوباره به سنت‌های بومی و محلی کشیده شده و موجی از مقابله با روند یکسان‌سازی جوامع شکل‌گرفته است که هنرهای آیینی و محلی در آن نقشی اساسی ایفا می‌کند.
هرچند این چرخش فرهنگی نوعی بازگشت به موضوعات آیینی سنتی و در حال فراموشی است اما تغییر اساسی در اهداف و کارکردها ایجادشده است و با بازتعریفی در کارکردها سعی در احیای دوباره آیین‌های محلی و سنتی دارد و برگزاری کارناوال‌های نوروزی در شهرستان‌های مازندران با تلفیقی از نوروز خوانی، رقص‌های آیینی، نواخت موسیقی محلی و پوشش محلی زنان و مردان نمونه‌ای از این بازگشت‌هاست.