چاپ

مازندران آنلاین - ساری – رنگ باختن و زیر گرد فراموشی رفتن آداب ، رسوم و سنت همواره دغدغه ای برای متولیان و دوستداران فرهنگ به شمار می رفت ، اما نمودار شدن برخی اقدامات ، نوید روزهای خوشی را برای این بخش مهم از فرهنگ یک منطقه می دهد .
سنت عبارت از باور یا رفتاری است که در یک گروه یا جامعه از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود، دارای معنای نمادین یا اهمیت ویژه‌ای است و ریشه آن به گذشته برمی‌گردد.
برگزاری آئین ها و مراسم در مناسبت های مختلف ملی و مذهبی نمونه‌های بارزی از سنت هستند که می‌توانند در طول هزاران سال به حیات خویش ادامه دهند یا اینکه گسترش پیدا کنند.
سنت ها و رسوم ، از آن جهت که همگون و هم سنخ با فرهنگ مردم هر منطقه است در میان عامه از دلچسبی و دلنشینی خاصی برخودار است اما در چرخش سال ها با باز شدن پای فرهنگ و آداب غریبه ، این رسوم قدیمی کمرنگ شدند .
تلاش برای احیای سنت ها به همراه رغبت و اشتیاق ذاتی مردم به آنها باعث شده امروزه شاهد نمونه هایی از روی آوردن به این رسوم در جامعه باشیم .
** شیرینی های نوروزی
پختن شیرینی های محلی از سنت های نوروزی مازندران بود که پیش از آغاز سال جدید توسط زنان یک محله یا کوچه انجام می شد . زنان چند خانه ، همسایه و یا فامیل ها در یکی از خانه ها دور هم جمع می شدند و شیرینی های سنتی مازندران را با کمک یکدیگر می پختند .
بهاردونه ، سِیوحِلوا ، پیشتیزیک و کُماج از شیرینی های محلی و مرسوم مازندران است که این زنان برای عید نوروز آماده و چهره سفره عید مردم این استان را خوشرنگ و شیرین می کردند .
هرچند این روزها از حضور دسته جمعی زنان برای پختن شیرینی خبری نیست اما زنانی ادامه دهنده راه مادران و مادربزرگ های خود پا در این عرصه گذاشتند و به صورت انفرادی در منازل خود به این کار اقدام می کنند ، زنانی که تبلیغات کارشان توسط مصرف کنندگان دهان به دهان می چرخد و بازار پر رونقی را فراهم می آورد .
سفره عید نوروز 97 غالب مردم این استان با شیرینی های سنتی خوشرنگ و جذاب شده بود .
* گِل مالی ، رسم نونوار کردن
با وجود تغییر نوع ساخت و شکل خانه ها در مازندران ، اما هنوز هم "گِل مالی " شیوه متداول خانه تکانی در خانه های قدیمی روستاهای مازندران است .
خانه های روستاها در گذشته نه چندان دور با نگاه به مصالح موجود در منطقه ساخته می شد یعنی از چوب و اینکه برای پوشاندن دیوار از گِل استفاده می کردند ، بنا بر این زنان خوش ذوق منطقه برای اینکه خانه ها را بیارایند دیوارهای خانه را با مخلوطی از خاک نرم ، سبوس و پِهن گاو که به آن " گِل گویی " می گفتند ، می پوشاندند .
با وجود باز شدن پای خانه هایی با شکل و شمایل شهرنشین ها در روستاهای مازندران اما خانه های بازمانده از قدیم با همان شیوه گذشته نو نوار می شوند تا میزبان مهمانان نوروزی خود باشند .
* نوروزخوانی ، خوشامدگویی عیدانه
نوروزخوانان ، آوازخوانان گمنام و دوره گردی که از حدود پانزده روز مانده به نوروز با حضور در خانه ها ، آمدن بهار را نوید می دادند .
این آوازخوانان تنها یا در قالب گروه های چند نفره حرکت می کردند با خواندن اشعاری نظیر :
باد بهارون بیمو
نوروز سلطون بیمو
مژده دهید به دوستا
گل به گلستون بیمو
با دریافت هدایا از صاحب خانه ها ، آمدن بهار دیگر را به مردم نوید می دادند .
همت و تلاش مضاعف سال های اخیر مسئولان فرهنگی برای احیای این بخش از سنت نوروزی مازندران جواب داده است و مردم این استان با آمدن نوروزخوانان به درب منازل ، خیابان ها و کوچه ها آمدن بهار را از حنجره خوش الحان نوروزخوانان حس کردند .
* مِرغانه جنگی
در حالی خیلی از پا به سن گذاشته ها با یادآوری رسم خاطره انگیز "مِرغانه جنگی " گرد فراموشی را از آن پاک می کردند که نوروز امسال انتشار عکس های اجرای این سنت در مناطقی از مازندران نشان از جوانه زدن آن در میان باور و اعتقادات مردم این دیار دارد .
در گذشته در زمان دید و بازدیدها تخم مرغ پخته به عنوان عیدی به کودکان و جوانان هدیه می شد و بلافاصله بین اشخاص حاضر مسابقه "مرغنه جنگی " برگزار می شد ، بدین صورت که 2 به 2 سر تخم مرغ ها را به هم می زدند و هرفردی که تخم مرغش می شکست از دور خارج می شد تا یکنفر آخر که برنده می شد .
این مسابقه برای خیلی ها می رفت که به خاطره ای تبدیل شود ولی نوروز 97 با اجرای دسته جمعی این رسم در حال احیا است .
* بازگشت روشنایی های گذشته
خیلی دور نیست آن زمانی که مازندرانی ها اعتقاد داشتند حتما باید روی سفره نوروزی در تمامی طول شبانه روز " سُو " (روشنائی) وجود داشته باشد و به همین دلیل هم یک وسیله روشنی بر روی سفره نوروزی ضروری و اصل بود .
البته این باور و اعتقاد همچنان هم در میان مردم این خطه ماندگار است اما در گذر زمانه و با ورود وسایل و امکانات جدید ، نوع وسیله روشنی تغییر شکل داد و به قولی امروزی شد .
روشن کردن فتیله یک چراغ "لَمپا " (چراغ کوچک نفتی ) بر سر سفره هفت سین درلحظه تحویل سال برای مازندرانی ها ویژه و خاص بود چرا که با این کار و بودن چراغی بر سر سفره ، تداوم روشنی در زندگی را آرزو می کردند.
هرچند در سال های اخیر با ورود شمع های زیبا و فانتزی جایی برای لَمپای قدیمی و سنتی در سفره عید نوروز مازندرانی ها باقی نگذاشته است ، اما در نگاهی به سفره نوروز امسال مردم این دیار باز هم لَمپاها ، سُوی سفره ها بودند .
* اشتیاق برای بازگشت به سنت ها
علی حسن نژاد پژوهشگر آئین و سنت های مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : در مناسبت های مختلف ملی و مذهبی ، آئین ها و سنت های مختلفی در مازندران برگزار می شد که در میان مردم نیز جایگاه و پایگاهی داشت .
وی بخشی از این سنت را مربوط به عید نوروز اعلام کرد و افزود : مازندرانی ها پیش از آغاز سال جدید با برگزاری رسومی همچون نوروز خوانی ، مارمه و پخت شیرینی های محلی به پیشواز این ایام می رفتند .
حسن نژاد ادامه داد : همچنین پس از تحویل سال جدید نیز آئین هائی در این استان و هنگام دید و بازدیدها انجام می شد که علاوه بر گردم شدن دورهمی های خانواده ها زمینه شادی و نشاط آنها را نیز فراهم می کرد .
وی گفت : شادی ، خوشحالی با دور همی هایش ویژگی اصلی در برگزاری آئین ها و سنت های مازندران در مناسبت های مختلف به شمار می رفت ، اما با ورود برخی کارها در مناسبت های تاریخی اصل موضوع به بیراهه رفت .
این پژوهشگر مازندران تاکید کرد : هرچند به مروز زمان و ورود فرهنگ های غریبه بخشی از این آداب و سنت ها کمرنگ شده است اما مردم با آگاهی دادن به سمت آداب و سنت های گذشته بر می گردند .
وی اضافه کرد : مشاهدات و تحقیقات نشان می دهد که مردم با گذشت زمان باز به اصل خود مراجعه می کنند و با آغوش گرم و مشتاقان همان سنت های رنگ باخته را احیا و به آن پناه می برند .
گزارش از : فاطمه قنبری قادیکلائی
2096/1654