چاپ

سيد محمد حسيني بهشتي در دوم آبان 1307 در يکي از محله هاي اصفهان در خانواده اي روحاني متولد و از چهار سالگي تحصيل را آغاز کرد . با سقوط رضاشاه و تغيير فضاي جامعه ، گرايش شديد و گسترده اي به سوي مذهب در ميان اقشار مختلف و بويژه جوانان بروز کرد. بهشتي که در اين دوران (1321) در دبيرستان تحصيل مي کرد به حوزه علميه (مدرسه صدر اصفهان) رفت و مقدمات و کمي دوره سطح را در آنجا خواند و سپس در سال 1325 براي ادامه تحصيل حوروي به قم رفت.

در رمضان سال 1326 به توصيه آيت الله بروجردي به سفرهاي تبليغي در روستاها اعزام شد و پس از آن بود که بار ديگر به تحصيلات کلاسيک روي آوردو در سال 1327 ديپلم ادبي گرفت و به دانشگاه معقول و منقول (الهيات) راه يافت .

در سال 1330 ليسانس فلسفه گرفت و برخلاف عرف جامعه روحانيت که از ورود به دستگاه هاي دولتي کناره مي گرفتند ، به استخدام آموزش و پرورش درآمد و به تدريس زبان انگليسي مشغول شد. در همين سال بود که اولين فعاليت سياسي خود را با حضور در ستاد اعتصاب تلگرافخانه و سخنراني عليه مواضع قوام آغاز کردکه باعث احضارش به شهرباني شد .

سه سال بعد مدرسه دين و دانش را در قم تاسيس نمود و به پرورش نوجوانان پرداخت . بهشتي در حالي که به تدريس مشغول بود ، خود نيز از آموختن باز نماند وو در سال 1338 موفق به اخذ درجه دکتري شد.

دکتر بهشتي با کمک جمعي از فضلا به سازماندهي نحوه آموزش حوزه علميه قم و و نيز تشکيل کلاس زبان انگليسي و مکالمه عربي و علوم طبيعي براي طلاب مدرسه حقاني ، همت گماشت. مهمترين مقاله وي در سالهاي منتهي به دهه 40 ، مقاله بانکداري و قوانين مالي اسلامي بود که ورود ايشان به مسائل اقتصادي محسوب مي شد و ناشي از دغدغه فکري او در مورد حکومت اسلامي بود .

آيت الله بهشتي که در اين زمان به درجه اجتهاد دست يافته بود در فروردين 44 به توصيه مراجع تقليد به آلمان رفت و مرکز اسلامي هامبورگ را توسعه داد . از فعاليت هاي ايشان در هامبورگ مي توان به انتشار کتاب صداي اسلام در اروپا بهنج زبان در سال 1347 اشاره کرد. وي در بازگشت به ايران در سال 1349 به درخواست ساواک و به دليل فعاليت هايش در آلمان به ويژه سخنراني خداپرستس و قوانين عادلانه اسلامي ممنوع الخروج شد .

دکتر آيت الله بهشتي همچنان به فعاليت هاي سياسي خود شامل سخنراني ها ، تشکيل کلاس هاي تحليل مسائل سياسي تحت پوشش هيات مکتب قرآن و تنظيم کتاب ادامه مي داد تا اينکه به بازداشت چند روزه ايشان در نوروز 1354 انجاميد.وي پس از آزادي به همان کارهاي قبلي خود ادامه داد تا اينکه در فروردين 1357 عازم اروپا و آمريکا شد تا هماهنگ کننده حرکت هاي اسلامي به رهبري امام باشد و با اوج گيري انقلاب در آبان ماه همان سال به پاريس سفر کرد و فرمان تشکيل شوراي انقلاب را از امام گرفت .

آيت الله بهشتي که تاکيد فراوان بر کار سياسي و تشکيلاتي داشت ، به فاصله يک هفته بعد از پيروزي انقلاب با همکاري آقايان خامنه اي ، هاشمي ، موسوي اردبيلي و باهنر موجوديت حزب جمهوري را اعلام کرد. با اعلام نتايج انتخابات مجلس خبرگان در نيمه مرداد 1358 آيت الله بهشتي با کسب 60 درصد آراي مردم تهران ، وارد اين مجلس شد و در ابتداي اسفند همان سال با حکم امام مسووليت ديوان عالي کشور را نيز پذيرفت.

پس از يک ماه از بيانيه ده ماده اي امام براي حل اختلاف سران کشور در ارديبهشت 1360 ، وي مجبور شد هفته اي يکبار با تشکيل مصاحبه مطبوعاتي در مورد فضاي متشنج جامعه ، هيئت حل اختلاف با رييس جمهور ، شايعات پيرامون سران نظام و ...گزارش دهد.

وي پيرامون شايعاتي که در جامعه نسبت به سران نظام وجود داشت در جمع خبرنگاران گفت : شايعه سازي يکي از نقشه هاي شوم دشمنان انقلاب است و روش من در برخورد با اين شايعات خونسردي و بي اعتنايي نسبت به آن است . افرادي که مسووليت هاي موثري در انقلاب دارند ، هر قدر منصفانه تر کار کنند و هر قدر مصالح اين ملت را بيشتر رعايت کنند و خود به خود هر قدر با دشمنان اسلام و کشور بيشتر درگير بشوند ، در معرض اين توطئه ها بيشتر قرار مي گيرند. گسترش اينگونه شايعات نوعي جنگ رواني است که دشمن به راه انداخته و طبيعي است که هوشياري انقلابي همه ما ايجاب مي کند که در رويارويي با اين جنگ رواني ، آگاهانه برخورد کنيم و جلوي آثار شوم آن را بگيريم.

پس از ماجراي 30 خرداد 1360 اوضاع جامعه به شدت رو به تشنج گذاشت و اين آشفتگي روز هفتم تير به اوج خود رسيد .وي که از توان مديريتي بالايي برخوردار بود همواره مورد تهاجم تبليغاتي مخالفان و منتقدان نظام قرار داشت و سرانجام در هفتم تير 1360 در حالي که مديران جوان کشور را در حزب جمهوري اسلامي گردآورده بود با انفجار بمبي به همراه يارانش به شهادت رسيد.

هنگامي که به موضعگيري هاي شهيد دکتر بهشتي در رابطه با مبارزات سياسي اجتماعي نگاه مي کنيم ، به يک حرکت مستمر به سمت انجام اصلاحات بنيادين و دوري از پرخاشگري سياسي صرف مي رسيم . ايشان تحليلگري تيزبين بود که ناکامي هاي مردم ايران در اصلاح وضعيت خود را با دقت مورد تجزيه و تحليل و ارزيابي قرار مي داد . شهيد بهشتي دريافته بود که براي ايجاد دگرگوني هاي اجتماعي بايد بتوان يک رابطه منطقي بين ميدان نظر و عمل برقرار کرد . به اين معنا که عمل اجتماعي را به انديشه هاي نظام مند و پويا متکي کرد و انديشه ورزي را با دريافت هاي واقع بينانه از پيروزي ها و شکست ها در ميدان عمل به ريشه يابي ، علت يابي و ارائه راه حل وا داشت . براي همين بود که بزرگترين خدمت به انسان ها را در اين مي دانست که آنها را به انديشيدن وا دارد .

وي همچنين سازش و سازشکاري با ابرقدرت هاي استعمارگر را نفي مي کرد و معتقد بود : انقلاب اسلامي وقتي مي تواند موفقيت آميز به جلو برود که هيچگونه سازش با قدرت بيگانه در طرح و نقشه رهبري و اداره انقلاب رخنه نکند. سازش چه از نوع خيانتکارانه و چه از نوع مصلحت انديشانه از نظر من مردود و محکوم است و با روحيه انقلاب در تضاد مي باشد .

شهيد بهشتي (ره) تسخير لانه جاسوسي آمريکا توسط دانشجويان پيرو خط امام را ارج مي نهد و بر اين باور بود که : اين دانشجويان عزيز ، دانشجوياني مستقل بودند و هستند و بر حسب تشخيصي که داشتند، اين اقدام را کردند و من اقدام درست آنها را چون در جهت خط حزب جمهوري اسلامي قرار داشت به اين معني که حزب جمهوري اسلامي هرگونه ارتباط وابستگي آور با آمريکا را از اول نفي مي کرد ، تاييد کردم .

دانشجويان پيرو خط امام با اين اقدام خودشان توانستند اصالت ضد استعماري و استقلال واقعي انقلاب ما را قوت و سرعت بخشند و بنابراين هرگونه کاري در آينده پيرامون اين دانشجويان بايد اولا به گونه اي باشد عمل اين اقدام آنها و اصالت کار آنها و نقش موثر کار آنها محفوظ بماند و ثانيا بايد نقش پر ارج اين دانشجويان نيز در خدمت به هويت اسلامي انقلاب و در جهت ضد استعماري کامل اين انقلاب ، روز افزون باشد.

وي که با تمرکز ثروت و سرمايه در دست افراد يا گروهي خاص بسيار مخالف بود ، اعتقاد داشت : بايد سرمايه هاي بزرگ را از طريق تاسيس شرکت هاي سهامي و يا تعاوني ها شکل بدهيم و اين همان چيزي است که اسلام مي خواست رخ دهد .

بايد جهت سياست اقتصادي کشور در خودکفايي و بي نيازي پيش برود و اين جهت را ما وقتي مي توانيم حفظ کنيم که با سرعت روي توليدات داخلي تلاش کنيم و حتي تا آنجا که بشود نوع مصرف را طوري قرار دهيم که حتي قبل از افزايش توليد هاي داخلي هم کم نياز تر بشويم . اين سياست را کساني مي توانند به ثمر برسانند که بدانند با يک برنامه ريزي کوتاه مدت ، سريع و قاطع مي توان به نتيجه رسيد .

امروز با گذشت 34 سال از شهادت آيت الله بهشتي ، جاي خالي ايشان و تفکرات ارزشمندشان به عنوان يک رهبر سياسي و اجتماعي روز به روز بيشتر احساس مي شود .