چاپ

مازندران آنلاین - ساری- جاروبافی یا جاروبندی در مازندران بر خلاف بسیاری از مشاغل کهن مانند خراطی ، مسگری و یا... به فراموشی سپرده نشده است و همچنان در مقابل موج تغییرات ناشی از فناوری برای بقاء مقاومت می کند.
به گزارش ایرنا، جاروبندی تا پیش از فراگیر شدن انواع جاروهای برقی در خانه های مردم و نفوذ آن به دورترین نقاط روستایی ، از مشاغل بخش کشاورزی مازندران بود که مکمل درآمدزایی برای بسیاری از کشاورزان استان به شمار می رفت.
جارو کاری ، جارو تراشی ، جارو بافی و جاروفروشی تا کمتر از دو دهه پیش از مشاغل مرسوم در بسیاری از روستاهای بخش جلگه ای مازندران بود و در مناطق کوهستانی نیز انواع دیگری از جاروهای گیاهی و جنگلی رواج داشت که این کار را به شغل خراطی مرتبط می کرد.
جارو یا "سازه" ازجمله صنایع دستی است که برغم وجود نوع صنعتی آن ، سالیان متمادی است در خانه های مردم مازندران به خوبی جا باز کرده است و باید گفت که قدمت استفاده از این وسیله در این استان به قدمت تاریخ است.
جارو یا سازه از گیاهی که در اصطلاح محلی "ارزن" گفته می شود ساخته یا بافته می شود و در برخی نقاط روستایی استان مازندران برای نیاز محلی کشت شده و پس از برداشت ، خشک شده و با دست بافته می شود.
جارودستی که مازنی ها به آن "سازه" یا "شاجه" می گویند که به تخم آن ارزان گفته می شود ، یکی از شایع ترین جاروها برای استفاده مردم است که از دیرباز ابزاری برای نظافت و غبارروبی در منازل و اماکن متبرکه مازندران بوده است.
در گذشته خانواده های مازندرانی سعی می کردند به اندازه مصرف سالانه قطعه ای از باغ خود را به کشت این گیاه اختصاص دهند و معمولا مردان خانواده می توانستند خودشان جارو بسازند و نیازهای خودشان را برطرف کنند و یا در روستاها افرادی بودند که با دریافت مبلغی اندک این کار را انجام می دادند.
استفاده از جارو از دیرباز در دیار طبرستان مرسوم بوده است و این نشان از فرهنگ غنی و توجه به نظافت از سوی مردم منطقه می باشد.
جارو در مازندران به سه نوع تقسیم می شود و بنا به کارآیی آن مورد استفاده قرار می گیرد که در ابتدا جارو یا سازه دستی است که معروف به جارو سلطنتی که تنها جهت نظافت اتاق های خانه مورد استفاده قرار می گیرد.
به طور معمول کدبانو ها یا همان زنان خانه دار برای اتاق پذیرایی خود جاروی دستی جداگانه داشتند که آن جارو دستی را برای اتاق های دیگربه علت سالم و تمیزی فرش های اتاق پذیرایی و از سویی دیگر وقتی در جلوی مهمان بعد از صرف شام یا ناهار اتاق را جارو می زدند، مورد استفاده قرار می گرفت و این همچنان مرسوم است.
همچنین دسته دیگر از این جارو که به آن "مهر شاجه"می گفتند و در کنار زمین های شالیزار یا باغات به صورت خودرو ( با نام محلی گنیما ) رشد یافته و بخاطر اینکه در ساقه های آن مهره های کوچک بوده به آن مهر شاجه می گفتند که این نوع جارو برای حیاط منازل بکار می رفته است و بدلیل آنکه مهره ها هم امکان ریزش داشته است، هرگز برای اتاق ها مورد استفاده قرار نمی گرفت.
در گذشته حیاط منازل مردم بسیار بزرگ بوده است و این جارو ها با دسته های بلند و ابعاد آن به بلندی جارورفتگران شهرداری بوده و همچنان این نوع جارو در روستاهای استان مازندران بکار می رود.
"چکره شاجه" یا سازه از دیگر جاروهای معمول در استان مازندران بود و هست که کشاورزان و دامداران از آن در زمان تمیز کردن طویله دام یا در زمان خرمن کوبی کشاورزان مورد استفاده قرار می دادند.
چکره در اصطلاح طبری به معنای سفت یا چوب خشکیده است و این زمانی رخ می دهد که وقتی مهره شاجه را زنان خانه دارزیاد در جارو کردن حیاط منازل خود استفاده کردند، مهره های ریز آنان از بین می رود و ساقه های خشکیده و سفت بجا می ماند که به آن چکره شاجه می گویند.
شالیکاران در روز خرمن کوبی برای جدا کردن شالی از کاه ، چکره شاجه را مورد استفاده قرار می دادند.
*کشت گیاه جاروبا تخمی بنام ارزن در مازندران کاهش یافته است
با گسترش باغ های مرکبات و شالیزار به مراتب کشت این گیاه کمتر شده و با آمدن جارو برقی نیاز به جاروی دستی کاهش یافته و امروزه به نوعی می توان گفت که تنها منطقه ای که در استان به خرید و فروش و جاروبندی به شکل حرفه ای اقدام می کنند امیرکلای بابل است که شغل اصلی مردان خانواده محسوب می شود.
اما آنچه که در بقیه روستاهای استان مازندران کشت و نیز به جاروبندی می پردازند به صورت جزئی و برای نیاز خانواده یا روستا است .
هنرمندان صنایع دستی امیرکلا با ظرافت زیاد و هنرمندانه ساقه های جارو را در کنار هم می چینند و در قسمت سکان دسته از انواع سیم های ظریف استفاده کرده و در قسمت تاج آن از نخ های پلاستیکی در رنگ های شاد و متنوع که نشات گرفته از روحیه با نشاط مردم این منطقه است، استفاده می کنند.
در دهه 60 و 70 برخی از افراد از بهنمیر و جویبار با دوچرخه در محلات بابل دور می زدند و با جار زدن این جمله که 'ارزن سازه خریمی " از مردم ارزن مازاد (همان جاروی بافته نشده) را برای ساخت جارو خریداری می کردند.
امروزه بسیاری از زنان امیرکلا نیز در خانه های خود برای امرار معاش ، با هزینه اندک برای جارو فروشان عمده جارو می بافند تا آنجا که اگر زنی وارد به این کار باشد می تواند روزانه حدود یکصد جارو را با سیم و نخ پلاستیکی ببندد و تحویل سفارش دهنده بدهد ولی باید این را هم گفت که این زنان از دستمزد پائین برای بافت این جاروها بسیار نگرانند و بسیاری از آنها هم نتوانستند از فرصت بیمه برای این شغل و هنر دستی استفاده کنند.
مغازه های زیادی در خیابان طالقانی امیرکلای بابل با فروش جارو اداره می شوند که با حضور اندک در این شهر کوچک به راحتی نفوذ این صنعت دستی مشخص است که می توان گفت شغل اصلی مردم این منطقه جاروبندی است و امروزه حتی نوجوانان نیز به خصوص در تابستان برای گذران اوقات فراغت به این صنعت روی آورده اند.
اگر چه جاروی برقی این صنعت پیشرفته باعث شد که در همه خانواده ها و حتی روستاها ، جارودستی یا سازه برای رقیب خود جا باز کند ولی در سال های اخیر زنان خانواده به این نتیجه رسیدند که هیچی جای جاروی دستی را برای نظافت خوب نمی گیرد لذا باز هم به سمت خرید جاروهای دسته کوتاه و دسته بلند برای نظافت سقف های خانه در کنار همان جارو برقی برآمدند.
علی جهانیان کارشناس هنرهای سنتی اداره میراث فرهنگی بابل در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: جاروبندی در امیرکلا قدمتی طولانی دارد و وجود این نوع جارو در شهر امیرکلا بقایای آن از دوره زندیه موجود است که در تکایا و امامزادگان برای تزئینات یافت شده است.
وی بیان کرد: چون جارو وسیله ای است که قابلیت تخریب کامل دارد نمی توان قدمت دقیقی از آن مشخص کرد ولی امروزه جاروبندی در امیرکلا مازندران مطرح است و از سراسر استان برای خرید و فروش این کالا به این منطقه مراجعه می کنند ومعمولا از این نوع جارو به صورت سوغات به استان های دیگر برده می شود.
جهانیان بیان کرد: کاشت گیاه جارو امروزه تنها در استان مازندران خلاصه نمی شود بلکه استان های دیگر نیز این گیاه را کشت می کنند.
وی گفت: خیابان طالقانی امیرکلا مهد این صنعت دستی در استان مازندران است و در میدان آن یک نمادی از جاروبندی به همراه تندیسی نصب شده است.
***قیمت جارو دستی از 100 هزار ریال تا 180 هزار ریال:
محمد ولی نژاد حدود 41 ساله و یکی از جاروبندان امیرکلا به خبرنگار ایرنا گفت: قیمت جاروهای تولیدی مان بستگی به کیفیت و نوع جارو از 100 هزار ریال تا 180 هزار ریال است و مرغوبترین نوع جارو در استان مازندران، جاروهایی است که در محمود آباد کشت می شود چرا که بسیار با کیفیت مناسب و شفاف است.
در ادامه حسین صادقی 64 ساله یکی دیگر از جاروبندان این شهر گفت: جاروهایی که در استان مازندران کشت می شود تنها کفاف دو ماه کارمان را می کند و بقیه جاروها را از استان های دیگر به خصوص آذربایجان شرقی و غربی، زنجان و قزوین وارد می کنیم و بعد از دسته بندی و تزیین به فروش می رسانیم.
اکبر فتحی دیگر جارو ساز امیرکلایی نیز در این باره گفت: فروش جاروهای ما نه تنها در مازندران است و حتی به استان گیلان هم ارسال می شود.
وی اظهارداشت: پدر من که حدود 90 سال سن دارد گفته که این هنر از دوران کودکی اش هم در این خطه وجود داشته است و ما در نزد پدر خود مشغول به جاروبندی بوده ایم.
آن چیزی که بسیار نکته مثبت تلقی می شود نه تنها بسیاری از خانواده های مازندرانی و امیرکلایی از این صنعت دستی ارتزاق می کنند بلکه حضور جوانان در کنار پدران برای تولید این محصول است که نشان می دهد صنایع دستی مورد نیاز مردم همچنان مشتری خواهد داشت و این یک فرصت استثنایی است.
7328- /7343/1899