پیام مازند- با نگاهی به پیرامونمان با حجم زیادی از كیسه های پلاستیكی مواجه می شویم كه نه تنها ظاهری نازیبا به طبیعت داده است، بلكه به دلیل تجزیه ناپذیر بودن محیط زیست را رو به نابودی می كشاند.
در حال حاضر بسیاری از زباله‌هایی که چهره طبیعت دور و اطرافمان را آلوده کرده‌اند، پلاستیک‌هایی هستند که برای حمل نیازهای روزانه‌ای که می‌خریم، از فروشندگان دریافت می‌کنیم و البته سرنوشت همه آنها زباله شدن است؛ زباله‌هایی که شاید نشود به کل حذفشان کرد؛ اما می‌شود از حجمشان کاست.
زباله‌های پلاستیکی یکی از بزرگ‌ترین معضلات زیست محیطی جهان امروز را به وجود آورده است. این ساخته دست بشر، به علت قابلیت‌های فراوانی به شکل‌های گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کشور ما نیز از جمله کشورهایی است که به مدد بهره‌مندی از نعمت خدادادی نفت، سالانه مقادیر زیادی لوازم پلاستیکی تولید می‌کند، تا جایی که ایران یکی از عمده تولید کنندگان مواد پلاستیکی به شمار رفته و به دنبال آن سهم چشمگیری در تولید این نوع زباله در جهان دارد.
میزان پلاستیک های تولید شده در کشورمان، سالانه بیش از 177 هزار تن تخمین زده می شود که این رقم چیزی حدود 500 تن در هر روز خواهد بود؛ کوهی از پلاستیک که تقریبا به همین میزان (با توجه به اینکه چرخه عمر پلاستیک کوتاه است) روزانه به زباله تبدیل شده ، اما به دلیل تجزیه ناپذیر بودن اغلب اجزا آن و همچنین سهم اندک کشورمان در بازیافت، ما را با حقیقت تلخی مواجه خواهد کرد که از فرط روزمرگی قادر به دیدنش نیستیم.
حال چه باید كرد؟ این سوالی است كه ذهن بسیاری از ما را درگیر خود كرده است.
*دگرگونی ارزش ها و پر رنگ شدن پلاستیک در زندگی مردم
مرضیه گرجی یكی از اساتید دانشگاه و کارشناس مردم شناسی با بیان اینكه امروزه بحث استفاده یا عدم استفاده از پلاستیک در سطح جهانی به شكل های مختلفی مطرح می شود، اظهار كرد: در این باره تعداد زیادی كمپین در خصوص عدم استفاده از پلاستیک و یا وسایل پلاستیكی تشكیل می شود و حتی در برخی كشورها ممنوعیت هایی را در این خصوص وضع كردند.
وی افزود: اما اگر موضوع تفاوت استفاده از پلاستیک و سبدها را مطرح كنیم از نگاه جامعه شناسی و مردم شناسی می توان گفت این موضوع به ریشه های سنت ، آداب و رسوم قدیمی كه در كشور بوده است برمی گردد.
گرجی با اشاره به این که جامعه ما تا چند دهه قبل فرهنگ استفاده از پلاستیک و نایلون های فریزری در آن وجود نداشته است و مردان و زنان برای خرید نان و یا میوه از پارچه های رنگی طرحدار، گلدار با تورهایی كه حاشیه آنها دوخته شده بود استفاده می كردند،یادآورشد: مردم در گذشته سبدهایی از بافت حصیر و یا سبدهای پلاستیكی به صورت مكرر استفاده می كردند، هرچند در حال حاضر این فرهنگ به صورت كامل از بین نرفته است زیرا هنوز هستند كسانی كه برای خرید نان از پارچه استفاده می كنند .
استادیار مردم شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد چالوس با اشاره به این كه مشكلات زیست محیطی كه پلاستیک تولید و یا ضررهایی كه از نظر بهداشتی به اغذیه وارد می كند جای بحث زیادی دارد، تصریح كرد: شاید یكی از دلایلی كه استفاده از سبد و پارچه فراموش شده،دگوگونی در ارزشها و فرهنگ‌هایی كه در جوامع صورت گرفته از جمله مد می توان نام برد به طور مثال یک جوان 16 ساله به جای استفاده از زنیبل ترجیح می دهد از پلاستیک استفاده كند .
گرجی ادامه داد: بنابراین امروز باید همه با هم این موضوع را فرهنگ سازی كنیم و بر این باور برسانیم كه هم از لحاظ زیست محیطی و هم فرهنگ رسانی بهتر است از سنت قدیمی خودمان حمایت كنیم تا هم به ترویج استفاده از كالای صنایع دستی خودمان بپردازیم و هم از دیدگاه مردم شناسی به سنت زیبایمان كه مملو از سلامتی و بهداشت است مورد توجه قرار گیرد.
*پلاستیک بلای جان انسان ها
فریده فیروزی كارشناس ارشد آلودگی محیط زیست درباره مضرات استفاده از كیسه های پلاستیكی گفت: كیسه های پلاستیكی در كشور ایران بسیار مورد استفاده قرار می گیرد و سالانه به طور متوسط چند تن پلاستیک مصرف می شود.
وی با بیان این که متاسفانه این كیسه ها به خاطر اینكه مدت ماندگاری آنها زیاد است و تجزیه ناپذیرهستند از 400 تا هزار سال طول می كشد تا بازیافت یا تجزیه شوند و به علت دیر تجزیه شدن باعث آلودگی محیط زیست می شوند،خاطرنشان کرد:نخستین آلودگی پلاستیک ها این است که به دلیل اینكه سبک هستند سریعا جابجا شده و وارد رودخانه ها و كانال های آب می شوند.
كارشناس ارشد آلودگی محیط زیست یادآور شد: این پلاستیک ها در نتیجه باعث گرفتگی آبراهه می شوند و به علت اینكه برخی از این كانال ها راكد هستند باعث زاد و ولد بیش از حد حشرات می شوند و ساكن بودن آبها سبب شده که كیسه های پلاستیكی بوی خاصی می گیرند و موجب افزایش حشرات می شوند.
فیروزی با اشاره به اینكه گاهی اوقات كیسه های پلاستیكی وارد محیط زیست آب دریا می شوند و وارد زنجیره غذایی جانوران دریایی می شوند تاكید كرد: این جانوران همانند فوک، دلفین، وال و یا حتی پرندگان دریایی به اشتباه این پلاستیک ها را می خورند و به خاطر خفگی باعث می شود هزاران جانور دریایی و حتی پرندگان از بین بروند.
وی اضافه كرد: این كیسه ها وقتی بلعیده شد حتی بعد از مرگ جانور كه بدن آنها تجزیه می شود تجزیه نمی شوند و مجدد وارد چرخه طبیعت و محیط زیست می شوند و بعد از آن نیز مجدد وارد بافت یک موجود دیگر می شوند.
كارشناس ارشد آلودگی محیط زیست با بیان اینكه گاوها هم مقدار زیادی از كیسه های پلاستیكی را می بلعند، افزود: ما انسانها از گوشت و سایر فرآورده های حیوانات استفاده می كنیم و اینكه چه میزان آلودگی وارد بدن انسان می شود جای بحث فراوان دارد.
فیروزی با بیان اینكه مواد خام این كیسه ها نفت و گاز و پلیمرها شیمیایی است كه وارد زنجیره غذایی شده و از همان نیز استفاده می شود،عنوان كرد: دفن كیسه ها نیز عوارض خاص خود را دارد و به دلیل تجزیه پذیری طولانی تشكیل شیرایه را می دهند كه بعد از مدتی به آبهای زیرزمینی نفوذ می كند و باعث آلودگی شده و از سوی دیگر چون مواد این شیرابه ها شیمیایی است خود بخود حاوی مواد خطرناكی بوده كه برای محیط زیست مضر است.
وی با بیان این که برای تولید این پلاستیک ها مواد نفتی زیادی استفاده می شود و در صورتی كه تولید آن كاهش یابد به طور قطع مواد نفتی نیز ذخیره خواهد شد، تصریح کرد:برای تولید كیسه های پلاستیكی سالانه هزار كیلوگرم كربن در هوا منتشر می شود كه منجر به گاز گلخانه ای شده و امروزه یكی از دلایل گرم شدن كره زمین همین گازهای گلخانه ای است كه در فرایند تولید كیسه های پلاستیكی ایجاد می شود.
*كیسه های زباله منظره طبیعی را زشت می كند
فیروزی افزود: سبدهای پلاستیكی كه در گذشته مادران ما استفاده می كردند یكبار مصرف نبود و در طول سال خانواده ها استفاده می كردند ، فرهنگ قدیم بسیار خوب و جالب توجه بود و حتی كیسه های پلاستیكی را نیز بعد از استفاده مورد شستشو قرار می دادند و مجدد استفاده می كردند اما الان این گونه نیست و به علت ارزان بودن بعد از مصرف كیسه را دور می اندازند .
وی تصریح كرد: در برخی كشورها مانند آلمان قیمت كیسه های پلاستیكی را افزایش داده اند تا جذابیت آن برای مردم كاهش یابد.
كارشناس ارشد محیط زیست به مضرات استفاده از مواد داغ در كیسه های پلاستیكی و ظروف یكبار مصرف اشاره كرد و یادآور شد: كیسه های پلاستیكی و ظروف یكبار مصرف وقتی مواد داغ یعنی بیش از 65 درجه در ان قرار گیرد موجب آزاد شدن مواد شیمیایی در آن می شود .
فیروزی افزود: در این كیسه ها از مواد پلی استایلن استفاده می كنند كه سرطان زا است و وقتی در محیط داغ مانند نان داغ ، آش و حلیم داغ قرار می گیرند موادی كه از آن ساخته شده اند را از خود پس می دهند و در نتیجه در مواد غذایی حل می شود و بعد هم وارد بدن می شود و منجر به سرطان های مختلف از جمله 70 نوع سرطان می شود.
وی با تاكید بر استفاده نانوایی از كیسه های پارچه ای برای مشتریان ابراز كرد: این موضوع باید فرهنگ سازی شود تا همه مردم با توجه به مضرات كیسه های پلاستیک از كیسه های پارچه ای استفاده كنند، همچنین دولت باید از كارخانه هایی كه كیسه های تجزیه پذیر تولید می‌كنند حمایت كند زیرا برای مردم گران تمام می شود.
كارشناس ارشد محیط زیست با بیان اینكه در برخی كشورهای اروپایی مانند سوئیس حتی برای زباله هم استفاده از كیسه های پلاستیكی ممنوع شده است، افزود: در زمینه عدم استفاده از كیسه های پلاستیكی نیازمند فرهنگ سازی در بین تک تک مردم است .
فیروزی با تاكید بر شعار "نه به كیسه های پلاستیكی" گفت: باید كیسه های پارچه ای و یا سبدهای تجزیه پذیر جای خود را در زندگی ما باز كنند.