چاپ

پیام مازند - ساری- تغییر اقلیم و برهم ریختگی آب و هوایی با افزایش بارندگی های سیل آسا ضرورت تسریع مهار آب های سطحی با تکمیل سدها، ساماندهی و لایروبی آب بندان ها و طرح های آبخیزداری را در استان مازندران دوچندان کرده است.
به گزارش خبرنگار ایرنا، آب به عنوان مهم ترین نیاز کشاورزی مازندران محسوب می شود، اما به رغم اهمیت ان، اکنون فقط حدود 11 درصد آب سطحی استان ذخیره می شود.
پتانسیل آب در مازندران 6 میلیارد و ‎ 600میلیون مترمکعب است که ازاین میزان چهار میلیارد و ‎ 900میلیون مترمکعب آب سطحی و مابقی آب زیرزمینی است.
اکنون یک میلیارد و ‎ 550میلیون مترمکعب در بخش آب سطحی و یک میلیارد و ‎ 350میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و مابقی آب سطحی به صورت هرز طی سال به دریا می ریزد.
اگرچه بارش ها در چند سال اخیر تا حد زیادی کاهش یافته به طوری که کشاورزی و حتی کشت برنج در برخی از مناطق استان های شمالی مازندران، گیلان و گلستان را تحت تاثیر قرار داده است ،اما همین قدر بارندگیها نیز برخی مواقع به صورت سیل است که نمونه ان در مهر ماه امسال بوده است که در یک بازه زمانی کمتر از 24ساعت تنها در رامسر حدود 300میلی متر برابر با یک سوم بارش سالانه در مازندران باران بارید.
به گفته کارشناسان، این بارش ها در 17 سال گذشته بی سابقه بوده و جاری شدن این حجم آب در رودخانه های استان مازندران، ضرورت تسریع در تکمیل سدها، طرح های آبخیزداری و لایروبی اب بندانها را دوچندان کرده است.
بر اساس آمار هواشناسی مازندران طی روزهای جمعه سیزدهم و شنبه چهاردهم مهر ماه بیشترین بارش باران با افزون بر 300 میلیمتر مربوط به شهرستان رامسر و کمترین با حدود 50 میلیمتر از بندرامیرآباد در شرق استان گزارش شد.
مدیریت بحران استانداری مازندران اعلام کرد که سیلاب مهرماه حدود هفت هزار میلیارد ریال به تاسیسات زیربنایی، کشاورزی، واحدهای مسکونی و تجاری و راههای اصلی و فرعی مازندران خسارت وارد کرد.
بر پایه آمار شرکت آب منطقه ای مازندران هم اکنون تنها 11درصد آب های سطحی استان مهار می شود و با توجه به اینکه در حال حاضر 2سد هراز و چالوس در دست ساخت و تکمیل است، با اتمام سدهای در دست ساخت، میزان مهار آب های سطحی به بیش از 40 درصد خواهد رسید.
از سوی دیگر بنا بر گفته کارشناسان در حال حاضر حدود 800قطعه آببندان با مساحت 17هزار هکتار با ظرفیت حدود 350میلیون متر مکعب آب در استان وجود دارد که با اجرای طرح لایروبی و بهسازی، حجم ذخیره سازی آب تا 2 برابر افزایش می یابد.
آببندان علاوه بر تامین آب کشاورزی بویژه شالیزارها، تغذیه کننده چشمه‌ها و سفره های زیرزمینی، زیستگاه پرندگان و حیات وحش، حافظ تنوع زیستی، بانک ژن و از جمله جاذبه های گردشگری استان محسوب می شوند.
آب رودخانه ها و هرز آب ناشی از بارندگی در فصل های غیرکاشت از طریق کانال ها و پمپاژ به آب بندان ها هدایت شده و در فصل بهار و تابستان برای آبیاری مورد استفاده قرار می گیرد.
** در زمان سیل، اب به زمین نفوذ نمی کند
کارشناس مرکز تحقیقات هواشناسی مازندران درباره بارش های سیل آسا در شمال گفت: با سیل منابع آب های زیر زمینی افزایش نمی یابد چون حجم عظیمی از آب در مدت زمان کوتاه سرازیر شده و بیشتر به روان آب تبدیل و در نهایت به دریا می ریزد.
رحیم یوسفی زاده با اشاره به اینکه با بارندگی زیاد در مدت کم، آب نفوذ نمی کند اما اگر این بارش به میزان کمتر و زمان طولانی تری اتفاق افتد بهتر بود، توضیح داد: اینکه به یکباره 100 میلیمتر در بازه زمانی اندک بارش داشته باشیم، باران فرصت نفوذ به منابع آبی زیر زمینی را پیدا نمی کند.
این کارشناس هواشناسی مازندران گفت: با توجه به خشکسالی ها و کمبود آب در شمال، سیلاب ظرفیتی برای مدیریت، مهار و بهره برداری است.
سیل عبارت است از تراز یا جریان آزاد غیرعادی آب در سطح زمین داخل رودخانه و در سیل راه که ارتفاع آب بیشتر از حالت عادی بوده و موجب زیر آب رفتن زمین های پست می شود.
یوسفی زاده سیلاب ها را به 2 شکل آرام و سیل های ناگهانی تقسیم بندی کرد و گفت: سیل ناشی از بارش با شدت کم و درسطح وسیعی از حوضه و با مدت و تداوم زیاد را سیل آرام یا تدریجی و سیل ناشی از بارش با شدت زیاد در سطح کوچکی از حوضه را سیل ناگهانی می گویند.
وی بیان داشت: امروزه به دلیل تغییر شرایط فیزیکی حوضه های آبریز و از بین رفتن پوشش گیاهی بارش های شمال به شکل سیلاب ناگهانی رخ می دهند.
**نقش سد ها در کنترل و مهار سیلاب
مدیر سد و شبکه البرز استان مازندران به نقش سدها در کنترل و مهار سیلاب اشاره کرد و گفت: دبی لحظه ای رودخانه های ورودی به سد البرز در بارندگی شدید چهاردهم مهرماه امسال به درستی کنترل و مهار شد.
جواد دادویه افزود: با ذخیره سازی این سیلاب، طغیان و سیلاب رودخانه بابلرود کاهش یافت و هیچگونه خسارتی ناشی از طغیان این رودخانه گزارش نشد.
وی با بیان اینکه قبل از وقوع این سیلاب، میزان ورودی آب به مخزن سد کمتر از یک مترمکعب در ثانیه بوده است، ادامه داد: با وقوع این سیلاب میزان حجم ذخیره سد در مدت یک روز از 57 میلیون متر مکعب به 63 میلیون متر مکعب رسیده است، یعنی میزان ذخیره آب سد به میزان 6 میلیون متر مکعب افزایش یافته است.
دادویه میزان بارندگی در حوزه آبریز سد را 66 میلی متر اعلام کرد.
** ضرورت تکمیل سد مخزنی هراز بر روی پر آب ترین رودخانه شمال
هر چند در سال های اخیر، بویژه پس از پیروزی انقلاب، هشت سد کوچک و بزرگ در مازندران از جمله سد شهید رجایی در ساری و البرز در سوادکوه احداث شد و مشکل آب زراعی بخشی از زمین های مازندران را رفع کرد، اما ساخت سد بر روی رودخانه پر آب هراز ، مورد غفلت قرار گرفت.
در حالی که ساخت سد هراز ( منگل ) در سال های 69 و 70 ردیف اعتباری در بودجه ملی کشور گرفت، اما به دلیل اختلافات سیاسی ، زیست محیطی و اجتماعی، عملیات اجرایی آن حدود 18 سال بعد در سال 1388 آغاز شد.
سد مخزنی هراز آمل از نوع خاکی با هسته رسی به ارتفاع 150 متر و 373 متر طول تاج سد به ظرفیت نهایی 650میلیون مترمکعب بر روی رودخانه هراز درحال ساخت است و عملیات خاک ریزی این سد نیز در حال انجام است.
ضرورت و اهمیت تکمیل هر چه سریع تر و به بهره برداری رساندن سد هراز به این است که این سد به تنهایی می تواند حدود 700 میلیون متر مکعب آب برابر با هشت سد بزرگ و کوچک و 800 قطعه آببندان فعلی استان ، ذخیره سازی را انجام بدهد.
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران در باره اهمیت ساخت سد مخزنی هراز و روند پیشرفت این سد گفت: سد هراز بزرگ ترین سد مخزنی در شمال کشور است و این سد بر اساس برنامه عقب است و اکنون حدود 60 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
ابراهیم یخکشی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: برای اجرا و ساخت سد و ایجاد جاده جایگزین هراز آمل به بیش از 200 میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
وی توضیح داد : کار ساخت سد هراز در سه سال گذشته با توجه جدی دولت تدبیر و امید با سرعت بیشتری همراه بوده و در این مدت با اختصاص بیش از 120 میلیارد تومان اعتبار ملی بیش از 30درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران، با اشاره به اینکه تولید 25 مگاوات برق از سد هراز آمل پیش بینی شده ، بیان داشت: با بهره برداری از سد هراز مشکلات کم آبی بیش از یکصد هزار هکتار از اراضی پایین دست سد و شهرستانهای آمل، بابل، محمودآباد ، فریدونکنار وبابلسر رفع و آب شرب مورد نیاز بیش از یک میلیون نفر از ساکنان این مناطق نیز تامین خواهد شد.
یخکشی با بیان اینکه بخش زیادی از آب های استان در فصل غیر زراعی وارد دریا می شود ، گفت: در حال حاضر فقط 11 درصد از آب های سطحی مازندران مهار می شود.
این مسئول مهار آب استان مازندران گفت که با وجود این‌که در طراحی تمام سدها ظرفیتی برای رسوب ته‌نشین‌شده در نظر گرفته می‌شود، ولی در اغلب موارد، میزان این رسوب، بیش از حد پیش‌بینی‌شده خواهد بود و این افزایش، باعث کاهش امکان ذخیره آب می‌شود
وی به ذخیره آب در آب آبندان های مازندران اشاره کرد و گفت: سیلاب مهرماه رسوبات زیادی را به همراه داشته است که قابلیت هدایت آن به شبکه های منتهی به آب بندان را نداشته است، چراکه هزینه لایروبی را دو چندان می کند.
6990/1899