چاپ

مازندران آنلاین -محرم فرصتی برای احیای رسوم سنتی و آیینی عاشورایی اما منسوخ‌شده‌ای که گردوغبار فراموشی آن ها را از خاطره‌ها محو کرده است.

درگذشته‌های نه‌چندان دور آیین‌هایی در مازندران اجرا می‌شد که ریشه در باورها و اعتقادات مردمان این دیار داشت و برخی از این رسم‌های عاشورایی اکنون به خاطره‌ها پیوسته است.
مراسم منبرکشی ازجمله مراسم ایام محرم است که در محله‌های قدیمی شهرستان ساری اجرا می‌شود و این رسم اکنون از بین رفته است.
فاطمه اصانلو کارشناس میراث فرهنگی مازندران درباره رسم منبرکشی می‌گوید: در این رسم، کسانی که خادمین منبر هستند و نسل به نسل منبر را نگهداری می‌کنند چند روز قبل از اجرای مراسم منبر را بیرون آورده و یکپارچه سبز بر روی آن می‌اندازند، از اذان صبح خادمین منبر در روز تاسوعا مشغول پخت برنج نذری می‌شوند واین برنج به‌عنوان تبرک به عزاداران داده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: دسته عزاداران خصوصاً گروه زنان به‌پای منبرها رفته و به منبر که می‌رسند با ذکر صلوات از زیر منبر رد می‌شوند و پارچهٔ سبزی به‌عنوان دخیل برای ادای نذرشان به منبر گره می‌زنند و شمع را داخل تشت پر از گل که بر روی منبر قرار دارد روشن می‌کنند، آنگاه اگر نذری داشته باشند که شامل خرما، یا شربت و یا مبلغی پول به خادم منبر می‌دهند تا حاجت آن‌ها برآورده شود.

اصانلو می‌گوید: درگذشته برخی از افراد برای گرفتن حاجت پابرهنه برای روشن کردن شمع به‌پای منبر می‌رفتند وعده‌ای نیز سر یا شانه خود را گل مالی می‌کردند، همچنین در ساری رسم بر این بود که شمع بلندی را به‌پای منبر آورده وروشن می‌کردند اما امروزه این رسم از بین رفته است.
وی افزود: این مراسم تا پاسی از نیمه‌شب ادامه دارد و اهالی معتقدند زیارت منبر و عبور از زیر آن‌یک سال سلامتی خانواده را تأمین می‌کند.

سنت آیینی مذهبی طعام دهی در استان مازندران
یکی از شیوه‌های عزاداری در ایام دههٔ محرم در مازندران، طعام دهی در شهرستان میان درود، شهر سورک یک سنت دیرین و کهن است که نسل به نسل به‌صورت سینه‌به‌سینه پدران به فرزندان خود وصیت می‌کنند.
در این روز کلیه ساکنان این شهر با هزینه شخصی با توجه به توان مالی، از عزاداران حسینی که از اقصی نقاط استان جهت انجام سوگواری آقا امام حسین (ع) به این مکان می‌آیند در منازل خود جهت صرف نهار دعوت به عمل می‌آوردند و پذیرایی می کنند و به‌طور کل در تمامی خانه‌های این شهر باز است و هرکسی می‌تواند به میل خود واردشده زیرا آنان معتقدند سفره آن روز مخصوص آقا امام حسین (ع) است واهالی این شهر خدمتگزار آقا هستند.
این کار به‌مرور به سور معروف شد و وجه‌تسمیه شهر سورک به معنی شهری که سور می‌دهد شناخته شد. این روش پسندیده هنوز هم هرساله ادامه دارد به‌طوری‌که در سالهای اخیر در روز عاشورا اهالی محل به جمعیتی در حدود 50 تا 70 هزار نفر نهار می‌دهند.
مراسم آیینی مذهبی علم‌گردانی در هزارجریب
«علم» در عزاداری محرم نمادی از قدرت، عظمت و شجاعت حضرت ابوالفضل العباس (ع) است که در جنگ بایزیدیان موجب امیدواری یاران امام‌حسین (ع) و ترس دشمنان بود.

دلاور بزرگ نیا مدیرکل میراث فرهنگی مازندران درباره مراسم آیینی مذهبی علم‌گردانی می‌گوید: برافراشته بودن علم حضرت ابوالفضل (ع) درواقعه عاشورا نشان از این بود که رزمنده شجاع میدان در حال جنگ و به دفاع ادامه می‌دهد، ولی زمانی که علم از دوش علمدار بر زمین افتاد اصحاب امام حسین (ع) نگران می‌شدند.
وی افزود: آیین علم‌گردانی از معدود آیین‌هایی است که از گذشته‌های دور باقی‌مانده است و هرساله توسط بومیان منطقه به‌گونه‌ای خاص اجرا می‌شود و درواقع اعمال تکرارپذیری است که با پشتوانه باوری و اعتقادی هم‌اکنون هرساله برگزار می‌شود.
مراسم آیینی مذهبی کرب زنی در استان مازندران
یکی از شیوه‌های عزاداری شیعیان ایرانی، خاصه اقوام ساکن در استان‌های شمالی ایران، مازندران و گیلان شرقی مراسمی بوده که آن را "کربْ زَنی" می‌خوانده‌اند. نام این آیین، در مازندران به گونهٔ پیش‌گفته و در شرق گیلان با اندکی تفاوت: «کآرْبْ زنی»( karp zani ) تلفظ می‌شود. «کرب زنی» معمولاٌ در ماه محرم و در دهه نخستین این ماه برگزار می‌شده که موسوم به عاشورا و مصادف با سالگرد شهید شدن امام سوم شیعیان: «حسین‌ابن‌علی (ع) است؛ که شهادتش در سال 61 هجری قمری اتفاق افتاد.
این آیین حرکاتی نمادین از عملکرد نادمانهٔ اقوام و طوایفی است که به هنگام وقوع نبرد، میان امام سوم شیعیان، حسین‌ابن‌علی (ع) و یزید بن معاویه در دشت نینوا و صحرای کربلا ساکن بودند. درواقع ابراز ندامت وپشیمانی این قوم است.
"کرب" قطعه چوبی است تراشیده شده، به‌اندازه‌ای که در کف دست جا می‌گیرد و سطح بیرونی آن صاف است. در پشت آن بندی قرار دارد که به پشت دست می‌افتد کرپ در کف دست قرار می‌گیرد و انگشتان برگرد آن حفاظ می‌شوند. یک جفت کرپ را در دست می‌گیرند و به آهنگ نوحه‌ای که خوانده می‌شود، آن‌ها را بر هم می‌کوبند.
مراسم آقا سلام شهرستان قائم‌شهر روستای باغدشت
در خصوص سنت آقا سلام می‌توان چنین گفت از سالهای گذشته دسته‌های عزادار به همراه علم وارد محوطه امامزاده حیدر شده و در مقابل صحن امامزاده سلام می‌دادند،. اما طی دو سال گذشته بدون علم عزاداری می‌کنند.
در کتاب از آستارا تا استرآباد رابینو که متعلق به دوران قاجاریه بوده از بقعه امامزاده حیدر ذکرشده است. به گفته اهالی و خادم امامزاده این آیین همه‌ساله به‌صورت خودجوش از گذشته‌های دور (دوره قاجاریه) در این مکان برگزار می‌شده است هم‌اکنون نیز از سال 1367 این سنت با برنامه‌ریزی اجرا می‌شود.