چاپ

پیام مازند - ساری - ساختار و نمای ناهمگون بناهای شهری و روستایی در مازندران که پیشینه و هویتی در معماری بومی دارد ، سبب شده که امروز با وضعیتی نابسامان در معماری شهرها و روستاهای استان مواجه باشیم و رد پایی از عناصر دانش معماری منطقه در ساخت و سازها دیده نشود.
به گزارش خبرنگار ایرنا ، معماری به عنوان یکی از فراگیرترین دانش ها با بسیاری از مفاهیم اجتماعی و فرهنگی در ارتباط است. کارشناسان و صاحب نظران معتقدند که معماری به دلیل چند بعدی بودن و گستردگی خاصی که در فراگیری ابعاد زندگی بشر دارد، فراتر از یک دانش فنی و فرمول های محاسباتی است. این امر نکته ای نیست که بتازگی به آن رسیده باشند ، بلکه از گذشته نیز در جامعه ای مانند ایران، معماری به عنوان یک دانش خاص با تکیه بر بسیاری از مؤلفه های فرهنگی، اقلیمی، اجتماعی و اعتقادی مطرح بود. با همین نگرش معماری در دسته هنرهای هفت گانه جهان قرار دارد و دانشی متفاوت از مهندسی محسوب می شود.
** روزی برای معمار
معماران برجسته و مطرح زیادی در تاریخ ایران بودند که با جهان بینی خودشان بناهایی زیبا و منحصربه فرد را برپا کردند. " بهاء الدین محمد بن حسین عاملی " معروف به " شیخ بهایی " یکی از این معماران در تاریخ ایران است که در دوران صفویه آثار خاص و بی نظیری را طراحی و اجرا کرد ؛ آثاری که هنوز در اصفهان خودنمایی می کنند و اصالت و هویت معماری ایرانی را به رخ می کشند.
سوم اردیبهشت روز بزرگداشت شیخ بهایی و روز ملی معماری است. سال 1383 انجمن مفاخر معماری ایران مراسمی را در این روز برگزار کرد و پیشنهاد داد تا این روز به نام روز معماری ثبت شود. پس از این که در سال 2009 یونسکو به بهانه سال نجوم ، نام شیخ بهایی را در فهرست مفاخر ایران ثبت کرد، در ایران نیز به طور رسمی سوم اردیبهشت به نام روز معمار ثبت شد.
معماران و کارشناسان معماری معتقدند که توجه به هنر معماری در ایران به دلیل آشنا نبودن جامعه با ضروریات و اهمیت آن کاهش یافته و به همین دلیل جامعه طی چند دهه اخیر از مفاهیم مربوط به معماری دور شده است.
یک کارشناس ارشد مرمت و معماری در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: پیش از بیان هر نکته ای درباره جایگاه دانش و هنر معماری در جامعه باید نگاهی به دلیل انتخاب روز بزرگداشت شیخ بهایی به عنوان روز معمار داشته باشیم تا به بخشی از پاسخ برسیم. انتخاب روز بزرگداشت شیخ بهایی به عنوان روز معماری نکته مهم و قابل توجهی است.
** هنرِ چندبُعدی
ابوالفضل نیکوبیان توضیح داد : ما معماران برجسته و بزرگی را در تاریخ ایران داریم که کارهای بزرگ و ماندگاری هم انجام دادند و عموماً هم شیخ بهایی را به عنوان مشاور دربار صفوی در دوره شاه عباس اول و یک فیلسوف می ‌شناسیم. درست است که او کارهای معماری بزرگی انجام داد، اما این که سالروز بزرگداشت شیخ بهایی را به عنوان روز معمار نامگذاری کردند به خاطر این است که ارتباط عمیقی بین فلسفه و دانش جهانبینی و معماری در بناهای ساخته شده توسط او وجود دارد.
وی افزود : این یعنی معماری صرفاً یک پروسه ساخت نیست ؛ بلکه حس و حال متفاوتی دارد که فلسفه می ‌تواند وارد آن شده و با زندگی مردم درگیر شود. به خاطر همین خاص بودن معماری و فراگیری آن است که سالروز بزرگداشت معمارِ فیلسوفی مانند شیخ بهایی را روز معمار نامگذاری کردند.
این کارشناس ارشد معماری با تأکید بر این که معماری به جای این که یک فن مهندسی صرف دیده شود، هنری کاملاً اجتماعی و جامعه‌ شناسانه باید به شمار بیاید، گفت : ما از تکنولوژی و مهندسی برای رسیدن به فضای معماری که درگیر با زندگی مردم است استفاده می‌کنیم. در حقیقت معماری ظرف زندگی است و این ظرف زندگی در یک کالبد و فضای مشخص برای درست اجرا شدن به شاخصه های زیادی وابسته است.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد : هر نقطه ‌ای معماری خاص خودش را دارد. در کشورمان کلیتی به نام معماری ایرانی داریم که در طول تاریخ کشورمان گستردگی خاصی داشت. یک سری ویژگی ‌های مشخص و پایه‌ های اصلی را داشت و بعد متناسب با خرده اقلیم‌ ها و خرده ‌فرهنگ ‌ها معماری شکل و شمایل متفاوتی را پیدا کرد. آن کلیت در تمام ایران ثابت است. در مازندران هم به خاطر این که اقلیمِ متفاوتی از سایر نقاط ایران دارد، طبیعتاً راه تعامل و ارتباط برقرار کردن با طبیعت و ویژگی‌ های خاص استان باعث شکل گیری معماری متفاوتی شد.
** بی توجهی به معماری بومی
نیکوبیان یادآور شد : باید این نکته را هم در نظر بگیریم که معماری نیز روی فرهنگ تاثیر می ‌گذارد ؛ یعنی معماری ابتدا از اقلیم تاثیر می‌ پذیرد و بعد روی فرهنگ تأثیر می‌گذارد. در طول بیش از 6 هزار سال تاریخ معماری ایران این فرآیند مشاهده می شود. در مازندران هم وضعیت به همین شکل است. یعنی کلیتی از معماری متشکل از خرده اقلیم‌ های متفاوت در استان مازندران داریم که از دشت تا کوهستان باعث شده اشکال متنوعی از معماری را در این استان داشته باشیم.
وی با بیان این که مهم‌ ترین ویژگی معماری ایرانی بوم آورد بودن آن است، اظهار داشت : بوم آورد بودن یعنی در هر منطقه از مصالح موجود و در دسترس برای ساخت بنا استفاده می شد. در مازندران چوب عنصر اصلی معماری بومی بود و به خاطر همین معماری چوبی ما نسبت به تمام نقاط ایران کمی متفاوت تر است.
کارشناس بافت های تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با اشاره به غیرقابل توجیه بودن استفاده از مصالح بومی در معماری امروز ، گفت : درست است که معماری بومی از نظر مصالح ویژگی هایی داشت، اما به هر حال در دورانی زندگی می‌کنیم که تکنولوژی نقش بسیار مهمی در زندگی دارد و تکنولوژی باید در خدمت فضای معماری باشد. امروز دیگر انتظار نمی رود در معماری از چوب یا خشت یا کاهگل استفاده شود؛ چون اصلا قابل توجیه نیست ، کما این که اگر در دوران گذشته هم تکنولوژی امروز در خدمت بشر بود حتما شکل معماری متفاوت می شد.
نیکوبیان افزود : نکته ای که وجود دارد این است که ما امروز فضای معماری را می توانیم به هویت معماری بومی نزدیک کنیم. در معماری ارتباط با طبیعت و اقلیم بسیار مهم است ، ولی ما در شهرسازی خودمان اصلا به شرایط اقلیمی توجه نمی‌کنیم.
کارشناس ارشد معماری با اشاره به ویژگی های اقلیمی معماری بومی در مازندران ، توضیح داد : کوران هوا در مازندران از شمال به جنوب است و به همین دلیل جهت ‌گیری خانه ‌ها در طول تاریخ مازندران کشیدگی شرقی و غربی داشت و بازشوها یا همان در و پنجره ها در ضلع جنوب و شمال قرار می گرفت. این شکل قرارگیری ساختمان ها باعث می شد که در زمان گرما، هوای داخل خانه خنک بماند و ساکنان گرما را زیاد احساس نکنند. توجه به این داشته های بومی در معماری امروز در حقیقت شکلی از معماری پسامدرن است.
** معماری پسامدرن
وی افزود : ما در جهان شکل معماری مدرن را پشت سر گذاشتیم و به معماری پسامدرن رسیدیم، اما در معماری ایران همچنان این مدرنیته نقش پررنگی دارد. برای نمونه در مازندران یک تیپ ساختمان می‌بینیم که همان تیپ ساختمان در بندرعباس یا شهرهای دیگر کشور هم قابل مشاهده است ، چون معماری ما هنوز در عصرِ مصالح قرار دارد.
این مدرس معماری اظهار داشت : برای یک ساختمان تجاری در نما از کامپوزیت استفاده می‌شود، ساختمان مسکونی هم همین نما را به کار می برد و بنای اداری هم به همین شکل ساخته می شود. وضعیتی که نه فقط در مازندران، بلکه در سراسر کشور مشاهده می شود. همه این ها باعث شده که شکل معماری ما یکپارچه شود. یعنی همان چیزی که تا حدود 60 سال پیش در جهان دیده می شد ، ولی اکنون در دنیا دوره پسامدرن است و توجه به خرده اقلیم‌ ها و خرده‌ فرهنگ ‌ها در اولویت قرار گرفته است ، آن ها به این نتیجه رسیدند که در معماری باید به زندگی و هویت‌ بومی احترام بگذارند.
نیکوبیان گفت : ما حدود هفت هزار سال بدون هیچ مشکلی در طبیعت زندگی کردیم، اما الان مصرف انرژی در معماری ما بسیار بالاست و آرامش در شهرها و معماری ما بسیار کم شده و در واقع بزرگترین آسیبی که در معماری ایرانی امروز می‌ توانیم به آن اشاره کنیم بی توجهی به پژوهش و مطالعات کاربردی در معماری است ؛ یعنی معماران ما مطالعات در مورد تاریخ معماری ندارند و تاریخ معماری را صرفا یک سرگرمی می‌بینند و مطالعه می‌کنند ، در حالی که اگر کاربردش را بدانند، خیلی راحت می‌توانند در بستر معماری امروز از آن استفاده کنند.
وی با بیان این که خوشبختانه در دو سه سال اخیر مردم رجوع دوباره ای به مصالح سنتی داشتند، افزود : مردم به دلیل حس خوبی که معماری بومی می‌گیرند، مایل هستند که در معماری ساختمان چوب و آجر را به کار بگیرند. سازمان میراث فرهنگی هم با اهمیت دادن به مرمت برخی بناها باعث شد مردم حس و انرژی خوب موجود در معماری بومی را دریافت کنند. این روند صرفاً با تکیه معماران به پژوهش درست و کاربردی کمک می کند معماری نوین اما با اصالتی را در جامعه داشته باشیم و به مرور آرامش را به فضاهای شهری و روستایی برگردانیم.
9927/1654