بزرگنمايي:

پیام مازند- "کیجا تکیه "بابل یکی از زیباترین سقانفارهای بابل است که در دوره ناصرالدین شاه قاجار در سال 1306 و در مرکز محله "حمزه کلا" بنا و تبدیل به محلی برای عرض عشق و ارادت عاشقان ابا عبدالله الحسین شد.

ستون‌های مزین شده در سقانفار با اشکال چهار گوش و سرستون‌های کنده کاری شده این بنا را شکیل‌تر و حکاکی ذکر روی قطعه‌های چوب و یا اژدهایی با دهان باز به سوی خورشید مزین، این مکان را تبدیل به نشانه‌هایی از هنر معماری ایرانی کرده است.

 از دیگر ابزارها و معماری‌های به کار رفته در این بنا را می‌توان به نال بالای سرستون، پلور، دهان اژدری، پتک، هلا، تخته و تخته پوشاننده سقف اشاره کرد.

تخته پوشاننده سقف همراه با سفال و گالی، که جنسشان از چوب‌های نازکی است با نقوشی از جمله تصاویر گیاهان، حیوانات و نقش‌های اساطیری مزین شده است.

نقاشی‌های و طرح‌های حک شده بر پیکره بنا نیز حامل پیامی از فرهنگ و سنن گذشته است؛ مثل خورشید، دیو، جبرئیل، بدن انسان با سرهای شغال، سگ، ماهی و پرندگان، مرد قلیان به دست، شکارچی با تفنگ، مالک عذاب، رستم و دیو سفید، دختری که گاو می‌دوشد، اسرافیل مشغول دمیدن در صور، ماری که به دور مرغی می‌پیچد و همچنین مرثیه محتشم کاشانی نیز با خطی هنرمندانه و زیبا بر پیکره این بنا نقش بسته است.

تمام این اجزا و اشکال روی هم رفته بنایی چهارگوش در دو طبقه را ساخته‌اند، بنایی که جای جای آن نشانه‌هایی از هنر خطاطی، منبت کاری، نقاشی و سفال‌گری به چشم می‌خورد.

این بنا در دو طبقه که در یک طبقه آن زنان برای عزاداری و در طبقه دیگر مردان مشغول سوگواری با یاد و نام حضرت ابوالفضل(ع) که سقای دشت کربلا است ساخته شده است.

وجود 41 سقانفار در بابل

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان بابل در خصوص این معماری شکیل سنتی که جنبه هنری دارد به ایسنا می‌گوید:  در شهرستان بابل 41 سقانفار داریم که 22 مورد ثبت ملی شده است.

مهران فلاح با اظهار اینکه 40 سقانفار در روستاهای شهرستان بابل وجود دارد، می‌افزاید: 78 اثر تاریخی و مذهبی در بابل به آثار باستانی این کهن شهر اضافه کرده که از این تعداد 57 اثر ثبت ملی شده است.

فلاح با اشاره به اینکه تاکنون اداره اوقاف برای حفظ و مرمت آثار تاریخی مذهبی ریالی به میراث فرهنگی شهرستان بابل کمک نکرده است، می‌گوید: مبلغ سالانه برای مرمت آثار تاریخی در هرسال بستگی به تخصیص بودجه سال دارد که امسال مبلغ اعتبار 200 میلیون تومان بوده است.

احداث سقانفارها ریشه در ارادت به امام حسین(ع) و برادرش سقای کربلا دارد

یک کارشناس میراث فرهنگی هم دراین زمینه به ایسنا می‌گوید: بازسازی سقانفارها بعد از آسیب دیدن با عوامل طبیعی و غیرطبیعی نشان از جایگاه ارزشی این اماکن مذهبی است که میراث فرهنگی و گردشگری هرساله اعتباری برای بازسازی این اثر تاریخی در نظر گرفته و برای حفاظت از آنها این اماکن را ثبت ملی می‌کنند تا از تخریب آن جلوگیری شود.

علی جهانیان ادامه می‌دهد: گرچه امروزه با مدرنیته شدن بسیاری از روستاها اماکن از حالت چوبی و سُفالی خارج شده است و در روستاهای کوهپایه‌ای بیشتر به صورت خانه‌های چوبی سوئیسی درآمده است اما با این وجود این سقانفارها تقدس خاص خود را داشته؛ پیشینه و قدمت تاریخی آنها در روستاها حفظ شده است.

وی با اشاره به اینکه سقانفار "کیجا تکیه" یکی از زیباترین آثار تاریخی بابل بوده که در ادوار مختلف نیز بازسازی شده است، می‌افزاید: علت نام گذاری این بنا به دوره ناصرالدین شاه قاجار برمی‌گردد زمانی که بیماری وبا جهان و همچنین ایران را فرا گرفت و سبب مرگ بسیاری شد.

به گفته این کارشناس میراث فرهنگی، در آن زمان دو خواهر بابلی نذر کردند اگر وبا ریشه کن شود و به استان و شهر بابل نرسد جهیزیه خود را صرف ساخت سقانفار کنند که دعای آنها اجابت و این نذر برآورده شد.

جهانیان با بیان اینکه سقانفارهای معروف و زیبایی در بابل از جمله سقانفار شیاده و شوبکلا نیز داریم که همگی ریشه در تاریخ و مذهب مردم منطقه دارد، می‌گوید: این سقانفارها منقش به نقاشی‌های بسیار زیبا بوده و اشعار مذهبی در آن نوشته شده که برگرفته از روایات تاریخی و مذهبی آن محلات است.

این کارشناس میراث فرهنگی بیان می‌کند: سقانفارها 400 سال قبل از چوبی که برای مردم منطقه مقدس بوده به نام درخت "آزار"یا "آقادار" ساخته شده و بنای آن دارای بافت متراکم آجری رنگ و بسیار مقاوم است.

جهانیان با اشاره به اینکه این آثار تاریخی بازسازی و تعمیر می‌شوند، می‌افزایذ: تلاش ما حفظ آثار تاریخی به همان شکل اولیه است و در قطعات بکار رفته برای ترمیم، تناسب به شکلی حفظ می‌شود که قطعه ترمیمی با آثار تاریخی قابل تشخیص باشد.

سقانفارها گونه‌ای از معماری بومی شمال کشور هستند که با تاثیرپذیری از قیام کربلا به معماری دینی مذهبی تبدیل شدند در گذشته بیشتر در کنار حسینیه‌ها، تکایا و مساجد ساخته می‌شدند، تا نشانگر وفای حضرت ابوالفضل (ع) به امام حسین (ع) باشند.

سقانفار، ستون‌های کنار هم چیده شده (6 ستون در قسمت پایین و 12 ستون در قسمت بالایی) چوبی و برخی فلزی که پس از بازسازی صورت گرفته نظم خاصی دارد.

در عزاداری ماه محرم، قسمت بالای سقانفارها محل قرارگیری نوحه‌خوان، نشست جوانان و قسمت پایین آن محلِ پذیرایی از عزاداران است؛ برخی از این سقانفارها خرجی جدا دارند و مکانی برای دریافت نذورات هستند.